Rodzaje zagrożeń występujących w środowisku pracy

---

Zagrożeniem w środowisku pracy może być każdy czynnik lub substancja, które mogą spowodować wypadek lub chorobę. Każde zagrożenie może mieć wpływ na stan zdrowia pracowników, a także spowodować zanieczyszczenie środowiska, utratę lub uszkodzenie mienia.

Każda praca wiąże się z ryzykiem zawodowym, tj. prawdopodobieństwem wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty, w tym niekorzystne skutki zdrowotne. Wielkość tych strat zależy w dużej mierze od jakości używanych produktów, maszyn, urządzeń oraz substancji i mieszanin, jak również znajomości i przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracodawców i pracowników.

W ostatnich dziesięcioleciach zmniejszyło się znacznie i zmieniła się struktura zagrożeń zdrowotnych występujących w środowisku pracy; znacznie zmniejszyło się obciążenie nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Komputeryzacja wydatnie zwiększyła obciążenie narządu wzroku, konieczność skupienia uwagi, wzrost monotonii i obciążenia statycznego oraz przeciążenie niektórych grup mięśni – wynikające z wymuszonej pozycji w pracy, głównie siedzącej.

Powszechnie stosowane biotechnologie powodują wzrost zagrożeń czynnikami biologicznymi. Konkurencja na rynku pracy, zabieganie aby być najlepszym, troska o utrzymanie pracy, spowodowały, że wszystkim zagrożeniom i uciążliwościom towarzyszy stres. Stres powoduje choroby cywilizacyjne m.in. nerwice, chorobę wieńcową, nadciśnienie tętnicze. Grupa zawodów i prac, których wykonywanie wymaga szczególnej sprawności psychofizycznej systematycznie rośnie, np.: przy dużej liczbie odbieranych i reakcji na sygnały świetlne i akustyczne. Wysoka zdolność odbierania i postrzegania takich bodźców i szybkie, trafne reagowanie na nie warunkuje bezpieczeństwo pracowników. Wykaz prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Istnieje ścisły związek między pracownikiem i otaczającym go środowiskiem pracy, oddziałując na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Pracownik posiada ograniczone możliwości fizyczne i psychiczne oraz adaptacyjne do warunków otoczenia. Wynikają one z wymagań homeostazy tzn. zachowania stałości środowiska wewnętrznego organizmu, określanej m.in. temperaturą wewnętrzną ciała (37,0^oC), czy ph krwi (7,35 – 7,40). Stałość tych parametrów we wnętrzu organizmu warunkuje prawidłowy przebieg procesów biomechanicznych i enzymatycznych istotnych dla zachowania zdrowia i życia.

W sytuacjach zagrożenia równowagi wewnętrznej organizm uruchamia mechanizmy obronne m.in. przyspieszając tętno i liczbę oddechów. Zbyt częste ich angażowanie powoduje wzrost kosztu fizjologicznego pracy. Prowadzi to, do zmęczenia oraz rozwoju chorób tzw. cywilizacyjnych i zawodowych. Postęp wiedzy medycznej i myśli technicznej coraz skuteczniej chronią pracownika przed zagrożeniami zawodowymi.

Odsetki osób pracujących w warunkach zagrożeń zawodowych w zależności od działu gospodarki narodowej wg GUS waha się od 2,3% w administracji, usługach bankowych do ponad 40,0% w górnictwie.

Dominującymi zagrożeniami występującymi w środowisku pracy w naszym kraju są: hałas, uciążliwość pracy, np.: tempo, wymuszona pozycja, oraz w warunkach produkcji czynniki mechaniczne i wysiłek fizyczny. Mimo znacznej poprawy istotny problem nadal stanowi narażenia na pyły przemysłowe zwłókniające (zawierające wolną krzemionkę, azbest), stwarzające zagrożenie chorobami nowotworowymi. Dynamicznie wzrasta narażenie na czynniki i substancje chemiczne i zagrożenia biologiczne.

Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy ze względu na ich wpływ na zdrowie pracownika dzielimy na:

1. czynniki niebezpieczne zagrażające urazami (wypadkami w pracy),

2. czynniki szkodliwe, które mogą spowodować choroby ostre lub przewlekłe zawodowe i tzw. cywilizacyjne,

3. czynniki uciążliwe, prowadzące do zmian głównie w narządzie ruchu, prowadząc do obniżenia sprawności fizycznej i psychicznej.

Zagrożenia występujące w środowisku pracy ze względu na ich właściwości dzielimy na czynniki:

• fizyczne – zagrożenia mechaniczne, elektryczne, pyłowe, termiczne, hałas, drgania mechaniczne (wibracje), oświetlenie, promieniowanie optyczne i laserowe, pola elektromechaniczne,

• chemiczne – zagrożenia substancjami i mieszaninami chemicznymi, w tym rakotwórczymi i mutagennymi,

• biologiczne – a wśród nich: priony, wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne, czynniki roślinne (pyły, toksyny), zwierzęce (sierść, odchody),

• psychofizyczne – obciążenia fizyczne (statyczne, dynamiczne, monotonia), psychiczne (stres, mobbing).

Stopień zagrożenia zdrowia pracownika zależy od:

• dawki zależnej od stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego,

• dróg wchłaniania lub przenikania do organizmu (drogi oddechowe, skóra, przewód pokarmowy, spojówki, śluzówki),

• czasu i częstości narażenia,

• rodzaju pracy (wysiłek fizyczny zwiększa wchłanianie),

• wieku (młodociani ze względu na właściwości fizjologiczne tego okresu są bardziej zagrożeni),

• płci (zwłaszcza kobiety w ciąży – zagrożenie płodu).