---

Jednym z istotnych elementów zapewnienia właściwej profilaktyki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest sporządzanie oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk w zakładzie pracy.

Wypadki przy pracy lub choroby zawodowe mogą być spowodowane brakiem informacji o ryzyku zawodowym na danym stanowisku lub też akceptowaniem zbyt dużego ryzyka. W tym celu wykonuje się ocenę ryzyka zawodowego by sprawdzić, czy właściwie zostały określone zagrożenia dla danego stanowiska i czy ryzyko z nimi związane są akceptowalne. Obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego znalazł odzwierciedlenie w różnych aktach prawnych, tj.:

• ustawa z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p.;

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.b.h.p.;

• rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2.02.2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;

• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5.08.2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne;

• rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 22.04.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki;

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14.03.2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym .

Ustawodawca w art. 226 k.p. nałożył na pracodawcę obowiązek przeprowadzania oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach i związanego z wykonywaną pracą oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko.

Bardziej szczegółowe wymagania wobec oceniania ryzyka zawodowego określa art. 39a r.b.h.p.. Zgodnie z nim pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i mieszanin chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny:

1) zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;

2) być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.

Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,

b) wykonywanych zadań,

c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,

d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

e) osób pracujących na tym stanowisku;

2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Wymagania prawne nie określają, jaką metodą należy wykorzystać przy ocenie ryzyka zawodowego. Dlatego to sam pracodawca wybiera metodę, która będzie odpowiadać warunkom pracy w jego firmie. Jedną z powszechnie stosowanych metod jest metoda Risk Score, którą wykorzystano do wykonania modelowych kart oceny ryzyka zawodowego na poniższych stanowiskach.

W metodzie Risk Score wartościowanie ryzyka opisuje wyrażenie:

R = S x E x P

gdzie parametrami wartość ryzyka R są:

– możliwe skutki zdarzenia, straty spowodowane przez zdarzenia,

– ekspozycja na zagrożenie,

– prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.

Szacowanie poszczególnych parametrów ryzyka przedstawiono poniżej:

Szacowanie skutków zdarzenia:

Wartość S	Szacowanie strat	Straty ludzkie
1	Mała	Udzielenie pierwszej pomocy
3	Średnia	Absencja
7	Duża	Ciężkie uszkodzenia ciała
15	Bardzo duża	Jedna ofiara śmiertelna
40	Katastrofa	Kilka ofiar śmiertelnych
100	Poważna katastrofa	Wiele ofiar śmiertelnych

Szacowanie ekspozycji na zagrożenie:

E	Opis ekspozycji
0,5	Znikoma (raz w roku)
1	Minimalna (kilka razy w roku)
2	Okazyjna (raz w miesiącu)
3	Sporadyczna (raz na tydzień)
6	Częsta (codziennie)
10	Stała

Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia:

Wartość S	Opis
0,1	Teoretyczne możliwe
0,2	Praktycznie możliwe
0,5	Możliwe do pomyślenia
1	Tylko sporadycznie możliwe
3	Mało prawdopodobne, możliwe
6	Całkiem możliwe
10	Bardzo prawdopodobne

W wyniku przeprowadzonej dla wszystkich zagrożeń analizy ryzyka ustala się poziom ryzyka, który jest akceptowalny i nie wymaga podejmowania żadnych działań profilaktycznych i zapobiegawczych. W pozostałych przypadkach należy ustalić zakres i terminy działań profilaktycznych:

Wartościowanie ryzyka:

Wartość ryzyka R	Kategoria ryzyka	Działanie zapobiegawcze
R<=20	Akceptowalne	Wskazana kontrola
20<R>70	Małe	Potrzebna kontrola
70<R>200	Istotne	Potrzebna poprawa
200<R=400	Duże	Potrzebna natychmiastowa poprawa
R>400	Bardzo duże	Wskazane wstrzymanie pracy