Kategoria ryzyka ustalana dla grupy działalności, do której zakwalifikowany został zakład pracy ustalana jest zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2002 r., Nr 200, poz. 1692 ze zm.).

Kategoria ryzyka i różnicowanie stopy procentowej ubezpieczenia wypadkowego zależne jest od liczby zatrudnianych osób, a dokładniej zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego. Jeżeli pracodawca zgłasza nie więcej niż 9 osób, firma nie podlega przyporządkowaniu do grup ryzyka, ponieważ stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla takiego płatnika stanowi 50 % najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. Stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustala się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Kategorię ryzyka dla danej grupy wyznacza się w zależności od ryzyka określonego wskaźnikami częstości:

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
• poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
• stwierdzonych chorób zawodowych;
• zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

Wpływ każdego ze wskaźników częstości na ustalenie kategorii ryzyka dla grupy działalności jest równy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego za trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku.

Grupy działalności, kategorie ryzyka i stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności (obowiązujące od dnia 1 kwietnia 2013 r.)

Lp.	Grupy działalności	Kod PKD	Kat. ryzyka	Stopy procentowe składki (%)
1	Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność  usługową	A-01	9	2,53
2	Leśnictwo i pozyskiwanie drewna	A-02	13	3,60
3	Rybactwo	A-03	5	1,47
4	Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)	B-05	14	3,86
5	Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego	B-06	12	3,33
6	Górnictwo rud metali	B-07	13	3,60
7	Pozostałe górnictwo i wydobywanie	B-08	7	2,00
8	Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie	B-09	10	2,80
9	Produkcja artykułów spożywczych	C-10	6	1,73
10	Produkcja napo­jów	C-11	6	1,73
11	Produkcja wyrobów tytoniowych	C-12	4	1,20
12	Produkcja wyrobów tekstylnych	C-13	5	1,47
13	Produkcja odzieży	C-14	3	0,93
14	Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych	C-15	4	1,20
15	Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania	C-16	9	2,53
16	Produkcja papieru i wyrobów z papieru	C-17	7	2,00
17	Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji	C-18	3	0,93
18	Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej	C-19	5	1,47
19	Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych	C-20	5	1,47
20	Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych	C-21	4	1,20
21	Produkcja wyrobów z gumy  i tworzyw sztucznych	C-22	8	2,26
22	Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych	C-23	8	2,26
23	Produkcja metali i wyrobów z metali	C-24	10	2,80
24	Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń	C-25	7	2,00
25	Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych	C-26	4	1,20
26	Produkcja urządzeń elektrycznych	C-27	6	1,73
27	Produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowana	C-28	7	2,00
28	Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli	C-29	6	1,73
29	Produkcja pozostałego sprzętu transportowego	C-30	9	2,53
30	Produkcja mebli	C-31	7	2,00
31	Pozostała produkcja wyrobów	C-32	5	1,47
32	Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń	C-33	7	2,00
33	Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	D-35	5	1,47
34	Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody	E-36	6	1,73
35	Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków	E-37	5	1,47
36	Działalność związane ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców	E-38	8	2,26
37	Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami	E-39	5	1,47
38	Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków	F-41	7	2,00
39	Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej	F-42	8	2,26
40	Roboty budowlane specjalistyczne	F-43	6	1,73
41	Handel hurtowy i detaliczny po­jazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych	G-45	3	0,93
42	Handel hurtowy z wyłączeniem handlu  po­jazdami samochodowymi	G-46	4	1,20
43	Handel detaliczny z wyłączeniem handlu po­jazdami samochodowymi	G-47	3	0,93
44	Transport lądowy  oraz transport rurociągowy	H-49	5	1,47
45	Transport wodny	H-50	7	2,00
46	Transport lotniczy	H-51	4	1,20
47	Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport	H-52	6	1,73
48	Działalność pocztowa i kurierska	H-53	5	1,47
49	Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	I	3	0,93
50	Informacja i komunikacja	J	3	0,93
51	Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	K	2	0,67
52	Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	L	3	0,93
53	Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	M	3	0,93
54	Wynajem i dzierżawa	N-77	4	1,20
55	Działalność związana z zatrudnieniem	N-78	4	1,20
56	Działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie rezerwacji i działalności z nią związane	N-79	2	0,67
57	Działalność detektywistyczna i ochroniarska	N-80	3	0,93
58	Działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni	N-81	5	1,47
59	Działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej	N-82	2	0,67
60	Administracja publiczna i obrona naro­dowa, obowiązkowe zabezpieczenia spo­łeczne, organizacje i zespoły eksteryto­rialne	O, U	3	0,93
61	Edukacja	P	3	0,93
62	Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	Q	4	1,20
63	Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	R	3	0,93
64	Pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby	S, T	3	0,93

Źródło: załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 285).

Kategorie ryzyka wg stopnia kategorii ryzyka i stopy procentowej składki

Lp.	Grupy działalności	Kod PKD	Kat. ryzyka	Stopy procentowe składki (%)
1	Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)	B-05	14	3,86
2	Leśnictwo i pozyskiwanie drewna	A-02	13	3,6
3	Górnictwo rud metali	B-07	13	3,6
4	Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego	B-06	12	3,33
5	Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie	B-09	10	2,8
6	Produkcja metali i wyrobów z metali	C-24	10	2,8
7	Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową	A-01	9	2,53
8	Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania	C-16	9	2,53
9	Produkcja pozostałego sprzętu transportowego	C-30	9	2,53
10	Produkcja wyrobów z gumy  i tworzyw sztucznych	C-22	8	2,26
11	Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych	C-23	8	2,26
12	Działalność związane ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców	E-38	8	2,26
13	Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej	F-42	8	2,26
14	Pozostałe górnictwo i wydobywanie	B-08	7	2
15	Produkcja papieru i wyrobów z papieru	C-17	7	2
16	Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń	C-25	7	2
17	Produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowana	C-28	7	2
18	Produkcja mebli	C-31	7	2
19	Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń	C-33	7	2
20	Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków	F-41	7	2
21	Transport wodny	H-50	7	2
22	Produkcja artykułów spożywczych	C-10	6	1,73
23	Produkcja napo­jów	C-11	6	1,73
24	Produkcja urządzeń elektrycznych	C-27	6	1,73
25	Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli	C-29	6	1,73
26	Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody	E-36	6	1,73
27	Roboty budowlane specjalistyczne	F-43	6	1,73
28	Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport	H-52	6	1,73
29	Rybactwo	A-03	5	1,47
30	Produkcja wyrobów tekstylnych	C-13	5	1,47
31	Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej	C-19	5	1,47
32	Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych	C-20	5	1,47
33	Pozostała produkcja wyrobów	C-32	5	1,47
34	Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	D-35	5	1,47
35	Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków	E-37	5	1,47
36	Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami	E-39	5	1,47
37	Transport lądowy oraz transport rurociągowy	H-49	5	1,47
38	Działalność pocztowa i kurierska	H-53	5	1,47
39	Działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni	N-81	5	1,47
40	Produkcja wyrobów tytoniowych	C-12	4	1,2
41	Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych	C-15	4	1,2
42	Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych	C-21	4	1,2
43	Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych	C-26	4	1,2
44	Handel hurtowy z wyłączeniem handlu po­jazdami samochodowymi	G-46	4	1,2
45	Transport lotniczy	H-51	4	1,2
46	Wynajem i dzierżawa	N-77	4	1,2
47	Działalność związana z zatrudnieniem	N-78	4	1,2
48	Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	Q	4	1,2
49	Produkcja odzieży	C-14	3	0,93
50	Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji	C-18	3	0,93
51	Handel hurtowy i detaliczny po­jazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych	G-45	3	0,93
52	Handel detaliczny z wyłączeniem handlu po­jazdami samochodowymi	G-47	3	0,93
53	Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	I	3	0,93
54	Informacja i komunikacja	J	3	0,93
55	Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	L	3	0,93
56	Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	M	3	0,93
57	Działalność detektywistyczna i ochroniarska	N-80	3	0,93
58	Administracja publiczna i obrona naro­dowa, obowiązkowe zabezpieczenia spo­łeczne, organizacje i zespoły eksteryto­rialne	O, U	3	0,93
59	Edukacja	P	3	0,93
60	Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	R	3	0,93
61	Pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby	S, T	3	0,93
62	Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	K	2	0,67
63	Działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie rezerwacji i działalności z nią związane	N-79	2	0,67
64	Działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej	N-82	2	0,67

Gdzie korzystamy z tabel kategorii ryzyka?

Szkolenia okresowe a kategorie ryzyka

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2019 r., zniesiony został obowiązek przeprowadzania szkoleń okresowych dla pracowników administracyjno-biurowych, o ile firma jest przyporządkowana do grupy działalności, dla której przyjęto nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Oczywiście nie dotyczy to przypadków, w których z samej oceny ryzyka zawodowego wynika, że koniecznie trzeba przeprowadzić szkolenie okresowe.

Czy zniesienie obowiązku to dobra zmiana?

Powszechnie uważa się, że szkolenia BHP dla pracowników biurowych nie są potrzebne, ponieważ nie występują tam żadne zagrożenia. Jest to oczywiście błędne założenie, ponieważ 8-godzinna praca przy komputerze niesie za sobą różne problemy. Powyższe zmiany nie koniecznie zmierzają we właściwym kierunku, chociaż dla pracodawców mogą wydawać się korzystne. Mogą to jednak być tylko pozorne korzyści, ponieważ pracownicy administracyjno-biurowi są tak samo narażeni są na liczne zagrożenia wypadkowe, jak inne grupy zawodowe. Ograniczanie dostępu do wiedzy z dziedziny bhp, dotyczącej zagrożeń w świetle całkowitego odrzucenia szkoleń okresowych bhp dla pracowników biurowych, może przynieść efekt odwrotny niż zakładano, co w sposób bezpośredni może przełożyć się na stan bhp w przedsiębiorstwie. Większość chorób związanych układem mięśniowo-szkieletowym dotyczy właśnie pracowników zatrudnionych na stanowiskach biurowych, a nie robotniczych. Ponadto należy podkreślić fakt, że szkolenie okresowe w dziedzinie bhp zawierają istotną wiedzę dotyczącą obowiązków i uprawnień pracowniczych, w tym także związaną z rodzicielstwem, które są kluczowe i wzbudzają duże zainteresowanie podczas szkoleń.