Przepisy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wprowadziły do kodeksu pracy w miarę kompleksowe uregulowanie dotyczące pracy zdalnej. Przepisy szczególne o pracy zdalnej odnoszą się również do postępowania powypadkowego – co jednoznacznie wskazuje, że ustawodawca dopuszcza możliwość wystąpienia wypadku przy pracy zdalnej.

W razie wypadku obowiązkiem poszkodowanego jest zgłoszenie zdarzenia pracodawcy. Zgłoszenie takie powinno uruchomić postępowanie powypadkowe przez powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Zignorowanie zgłoszenia i odstąpienie od procedury powypadkowej w przypadku pracownika zdalnego może wiązać się z odpowiedzialnością za wykroczenie lub przestępstwo.

Krok 1. Wypadek niezależnie od miejsca świadczenia pracy

Niezależnie od podjętych przez pracodawcę działań technicznych i organizacyjnych zmierzających do ograniczenia ryzyka związanego z wykonywaną pracą trudno mówić o pełnej gwarancji, że sytuacja nie wymknie się spod kontroli i nie dojdzie do wypadku. Szczególną kategorię wypadków stanowią zdarzenia nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, których skutkiem jest uraz lub śmierć poszkodowanego i które nastąpiły w związku z pracą. Są to tak zwane wypadki przy pracy. Odznaczają się one specyficznymi, przywołanymi wyżej w skrócie cechami, a brak jednej z nich spowoduje, że zdarzenie wypadkiem wprawdzie jest – jednak za wypadek przy pracy nie będzie uznane.

Pamiętaj

Aby dane zdarzenie mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, musi łącznie spełniać 4 przesłanki. Powinno to być zdarzenie: nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące określoną szkodę na osobie – uraz albo śmierć – i pozostające w związku z pracą – czasowym, miejscowym oraz funkcjonalnym.

Warto zauważyć, że definicja wypadku przy pracy nie odwołuje się do miejsca wykonywania obowiązków pracowniczych. Inaczej mówiąc, aby wypadek był kwalifikowany w kategoriach wypadku przy pracy, wcale nie musi wydarzyć się na terenie zakładu pracy – tj. w siedzibie pracodawcy lub w innej jego stacjonarnej jednostce organizacyjnej, takiej jak oddział czy filia. Tym samym o wypadku przy pracy można mówić w przypadku pracownika mobilnego – przedstawiciela handlowego, jak również pracownika pracującego na odległość, wykonującego swoje zadania w ramach telepracy.

Stosunkowo nowym rodzajem pracy realizowanej spoza zakładu pracy jest praca zdalna, której wprowadzenie wymusiła dynamiczna sytuacja związana z koniecznością zapobiegania i przeciwdziałania COVID-19. Możliwość powierzenia pracy zdalnej wynika z ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Ponieważ umieszczenie regulacji dotyczącej pracy zdalnej poza źródłami prawa pracy było dyskusyjne – w tym w zakresie zgłaszania wypadków oraz późniejszego postępowania, ostatecznie zdecydowano się na uregulowanie pracy zdalnej w przepisach kp – usuwając jednocześnie od wielu lat obowiązujące przepisy dotyczące telepracy.

Zgodnie z najnowszą definicją praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).

Pamiętaj

Niezależnie od tego, czy miejscem pracy zdalnej jest dom, mieszkanie czy wynajęte przez pracodawcę biuro usytuowane poza siedzibą zakładu pracy, wypadek, do którego dojdzie w ramach realizowania pracy zdalnej, może być rozważany w kategoriach wypadku przy pracy. Nie ma bowiem przepisu, który pozwalałby pracodawcy przyjąć, że wszelkie zdarzenia mające związek z pracą zdalną – powodujące uraz lub śmierć – są wyłącznie prywatną sprawą poszkodowanego oraz jego rodziny i tym samym nie ma podstaw podjęcia działań zmierzających do ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia.

Krok 2. Zgłoszenie wypadku

Pierwsze przepisy dotyczące pracy zdalnej, uregulowane poza kp nie normowały kwestii zgłaszania wypadków przy pracy przy takiej specyficznej organizacji pracy. Sytuacja taka wywoływała wątpliwości do tego stopnia, że liczni pracodawcy uznawali, że wypadki w ramach pracy zdalnej były wyłącznie prywatną sprawą poszkodowanego. Pogląd taki wynikał z braku możliwości sprawowania należytego poziomu nadzoru nad pracownikiem zdalnym w miejscu wykonywania pracy – jak również z tego, że w przypadku pracy zdalnej dużą przeszkodą w prowadzeniu postępowania powypadkowego są trudności dowodowe.

Nowe przepisy wprowadzające do kp pracę zdalną jednoznacznie wskazują, iż wypadek z udziałem pracownika zdalnego w żadnym razie nie jest jego prywatną sprawą.

Ważne

Oględzin miejsca wypadku dokonuje się po zgłoszeniu wypadku przy pracy zdalnej, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu, i członków zespołu powypadkowego.

Powyższy przepis jednoznacznie wskazuje, że obowiązkiem prawnym pracownika zdalnego jest zgłoszenie wypadku. Tym samym za niedopuszczalne należy uznać wszelkie ustalenia na poziomie zakładu pracy zarówno w ramach przepisów zakładowych – jak również w ramach indywidualnych uzgodnień, z których wynikałoby że wypadki niezależnie od tego czy mogą być kwalifikowane w kategoriach wypadku przy pracy czy też nie są wyłącznie prywatną sprawą wykonującego pracę zdalną. Jeżeli jakiekolwiek ustalenia wyłączające możliwość zgłoszenia wypadku przez pracownika zdalnego – na podstawie których przyjmujący zgłoszenie po stronie pracodawcy miałby prawo je zignorować zapadłyby na poziomie zakładu pracy – należy przyjąć, że nie mają one charakteru obowiązującego, nie wiążą pracownika i w ich miejsce obowiązują powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy dotyczące zgłaszania wypadków.

Pamiętaj

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Powyższa zasada powinna obowiązywać bez względu na to, gdzie pracownik świadczy pracę. Tym samym w przypadku wykonywania pracy zdalnej pracownik, który uległ wypadkowi, powinien o zdarzeniu niezwłocznie poinformować swojego przełożonego lub pracodawcę.

Nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej w żadnym razie nie wskazują sposobu informowania pracodawcy lub przełożonego o zdarzeniu. Należy jednak zauważyć, że z poziomu zakładu pracy powinny zostać określone zasady porozumiewania się pracodawcy i pracownika wykonującego pracę zdalną, w tym sposób potwierdzania obecności na stanowisku pracy przez pracownika wykonującego pracę zdalną. Nie zostały wprawdzie wyeksponowane zasady porozumiewania się w razie wypadku – należy jednak przyjąć, że zasady porozumiewania się również powinny odnosić się do takich nadzwyczajnych zdarzeń.

Warto ponadto zauważyć, że obowiązkiem pracodawcy wynikającym z przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego jest opracowanie pisemnej informacji, która zawiera w szczególności zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych – stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego. Taka informacja przekazywana pracownikowi zdalnemu, którą pracownik zobowiązuje się przestrzegać powinna również odnosić się do kwestii postępowania w sytuacji gdyby doszło do wypadku – w tym w zakresie sposobu komunikowania się z zakładem pracy.

Ważne

Najprostszym i najszybszym sposobem zawiadomienia o zdarzeniu będzie telefoniczne zawiadomienie pracodawcy. Nie można oczywiście wykluczyć, jeżeli stan poszkodowanego w wypadku pracownika zdalnego na to pozwala, że pracodawca zostanie zawiadomiony pocztą elektroniczną lub firmowym komunikatorem internetowym. Niezależnie od przyjętej formy zawiadomienia powinno być ono prawnie skuteczne, czyli zobowiązywać pracodawcę do podjęcia określonych działań powypadkowych.

W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, że osobą zgłaszającą wypadek nie będzie poszkodowany. Obowiązek zgłoszenia wypadku przez poszkodowanego jest zarezerwowany bowiem wyłącznie do sytuacji kiedy jego stan zdrowia umożliwia wykonanie niezwłocznego zgłoszenia. Jeżeli stan zdrowia w wyniku wypadku jest na tyle poważny, że poszkodowany nie ma możliwości zgłoszenia wypadku – wówczas zdarzenie może zostać zgłoszone przez domownika, który był świadkiem zdarzenia albo który uzyskał wiedzę o wypadku – jednak świadkiem zdarzenia nie był. W takiej sytuacji zgłoszenie wypadku przez inną osobę niż poszkodowany nie powinno zostać zignorowane.

Krok 3. Powołanie zespołu powypadkowego

Obowiązkiem pracodawcy, który powziął informację o wypadku, jest powołanie zespołu powypadkowego, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Przepisy rozporządzenia wypadkowego przewidują również inne konfiguracje zespołu powypadkowego w sytuacji, gdy w zakładzie pracy społeczna inspekcja pracy nie funkcjonuje, jak również gdy pracodawca nie ma obowiązku powoływania służby bhp.

Pamiętaj

Postępowanie powypadkowe ze względu na jego szczególny charakter musi być prowadzone przez zespół powypadkowy w składzie wynikającym z przepisów rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Nie ma możliwości powołania zespołu powypadkowego w innym kształcie, niezależnie od tego, czy obowiązuje stan epidemii czy nie.

W praktyce nie można wykluczyć, że z różnych względów nie będzie możliwość powołania stałego członka zespołu powypadkowego. W grę mogą przykładowo wchodzić przyczyny zdrowotne – w tym orzeczona czasowa niezdolność do pracy z powodu choroby. W takim przypadku istnieje możliwość uzupełnienia zespołu powypadkowego o osobę spełniającą wymagania kwalifikacyjne określone w rozporządzeniu. W sytuacji gdy nie ma możliwości uzupełnienia zespołu z uwagi na brak osoby o właściwych kwalifikacjach, wówczas właściwym – jak się wydaje – i najbezpieczniejszym dla pracodawcy rozwiązaniem będzie zabezpieczenie wszelkich istotnych dla sprawy dowodów oraz wstrzymanie się z rozpoczęciem postępowania powypadkowego do momentu, w którym zespół powypadkowy będzie mógł funkcjonować w składzie, o którym mowa w przepisach.

W praktyce nie można wykluczyć, uwzględniając 14-dniowy termin na przeprowadzenie postępowania powypadkowego oraz na sporządzenie niezbędnej dokumentacji, że pracodawca zechce zobowiązać do przeprowadzenia postępowania powypadkowego wyłącznie jedną osobę wchodzącą w skład zespołu – w przypadku gdy zespół w pełnym składzie nie może być skompletowany z przyczyn obiektywnych. Należy jednak uznać, iż takie postępowanie nie będzie prawidłowe. Postępowanie powypadkowe prowadzi zespół, czyli jak sama nazwa wskazuje, jego skład nie może być jednoosobowy. W przypadku gdyby postępowanie zostało przeprowadzone nie przez zespół, a przez jedną osobę, mogłoby być łatwo podważone przez poszkodowanego, nie mówiąc o zakwestionowaniu przyjętej procedury postępowania przez inspektora pracy.

Krok 4. Postępowanie wyjaśniające

Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Powinien on podjąć działania niezwłocznie, ponieważ po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy powinien sporządzić – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.

Pamiętaj

Obowiązkiem zespołu powypadkowego jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego okoliczności i przyczyny wypadku. Uwzględniając fakt, iż miejsce zdarzenia w ramach pracy zdalnej jest usytuowane poza zakładem pracy, postępowanie powypadkowe nie będzie mogło być prowadzone tak samo swobodnie jak w przypadku zdarzenia, do którego doszło na terenie znajdującym się w dyspozycji pracodawcy

Nowe regulacje dotyczące pracy zdalnej zawierają przepis szczególny odnoszący się do podstawowego obowiązku zespołu powypadkowego w ramach dochodzenia powypadkowego jakim jest obowiązek przeprowadzenia oględzin. Zasadą jest, że oględzin miejsca wypadku dokonuje się po zgłoszeniu wypadku przy pracy zdalnej, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu, i członków zespołu powypadkowego.

Z powyższego przepisu wynika, że co do zasady przeprowadzenie oględzin jest obowiązkowe – jako bardzo istotna czynność dowodowa na potrzeby ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia. Ponieważ przepisy mówią o oględzinach miejsca wypadku, w przypadku pracy zdalnej miejscem przeprowadzenia oględzin będzie dom lub mieszkanie pracownika zdalnego (w sytuacji gdy są one wskazane jako miejsce wykonywania pracy zdalnej). Jeżeli zatem do wypadku doszło w obrębie stanowiska pracy – wówczas oględziny będą przeprowadzane w obrębie takiego stanowiska, w sytuacji gdy do wypadku doszło w innym miejscu na terenie nieruchomości – wówczas nie będzie podstaw aby oględziny były przeprowadzane w obrębie stanowiska pracy.

Uwzględniając specyfikę miejsca wykonywania pracy zdalnej przepisy nie dają możliwości zespołowi powypadkowemu jednostronnego wyznaczenia przez zespół powypadkowy daty oraz godziny przeprowadzenia oględzin – podobnie poszkodowany lub domownik nie ma możliwości jednostronnego wskazania czasu przeprowadzenia oględzin. Termin przeprowadzenia oględzin powinien być zatem ustalony w porozumieniu między poszkodowanym a zespołem powypadkowym lub zespołem powypadkowym a domownikiem – w sytuacji gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie takiego terminu z zespołem uzgodnić.

Przepisy szczególne dotyczące postępowania powypadkowego prowadzonego w związku ze zgłoszeniem zdarzenia przez pracownika zdalnego nie odnoszą się do kwestii terminu uzgodnień na przeprowadzenie oględzin miejsca wypadku. W braku szczegółowych regulacji należy przyjąć że termin taki powinien być uzgodniony w takim zakresie czasowym aby istniała możliwość przeprowadzenia postępowania powypadkowego oraz sporządzenia dokumentacji powypadkowej w terminie 14 dni od dnia uzyskania przez zespół zawiadomienia o wypadku. Jeżeli z różnych obiektywnych względów nie ma możliwości uzgodnienia terminu przeprowadzenia oględzin z zachowaniem powyższego terminu postępowania powypadkowego, a przeprowadzenie oględzin wydaje się być niezbędne – wówczas zasadnym postępowaniem będzie zawieszenie postępowania powypadkowego.

Ważne

Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym niż 14-dniowy od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.

Niezależnie od powyższego, zespół powypadkowy dokonując ustaleń terminu przeprowadzenia oględzin poszkodowany lub domownikiem powinien przekazać informację, że z przepisów powszechnie obowiązujących wynika ograniczony termin na przeprowadzenie dochodzenia powypadkowego oraz sporządzenia dokumentacji. Daje to dużą szansę, że termin przeprowadzenia oględzin zostanie uzgodniony jak najszybciej – co ma istotne znaczenie dla prawidłowego odtworzenia okoliczności oraz przebiegu zdarzenia.

W praktyce może powstać wątpliwość co w sytuacji gdy poszkodowany zgłaszający zdarzenie lub dorosły domownik nie chcą udostępnić miejsca zdarzenia – w celu przeprowadzenia oględzin. Powyższa sytuacja nie jest przewidziana w przepisach ponieważ obowiązkiem prawnym jest umożliwienie zespołowi powypadkowemu przeprowadzenie oględzin na miejscu wypadku – na podobnej zasadzie jak pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę w obszarze bhp w miejscu wykonywania pracy zdalnej.

Ważne

Zarówno poszkodowany pracownik jak również domownik nie mają prawa odmówić zespołowi powypadkowemu przeprowadzenia oględzin w miejscu w którym doszło do wypadku. Istnieje jedynie możliwość negocjowania terminu przeprowadzenia oględzin – jednak w żadnym razie pracownik, jak również domownik nie mogą uniemożliwić przeprowadzenie oględzin w sytuacji gdy zgłoszony został wypadek pracownika zdalnego.

Przeprowadzenie oględzin w związku z wypadkiem pracownika zdalnego jest zasadą – jednak nie ma ona charakteru bezwzględnie obowiązującego. Z nowych przepisów dotyczących pracy zdalnej wynika że zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą jego wątpliwości. Uwzględniając powyższe ,jeżeli informacje przekazane przez poszkodowanego lub innego domownika zgłaszającego wypadek są na tyle czytelne w zakresie okoliczności i przebiegu zdarzenia, że nie budzą wątpliwości – wówczas zespół powypadkowy może podjąć decyzję w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia oględzin.

Warto zauważyć, że przepisy powypadkowe odnoszące się do wypadku w ramach pracy zdalnej nie regulują kwestii dostosowania czynności do specyfiki miejsca jakim jest mieszkanie lub dom pracownika zdalnego. Stosowna regulacja zawarta jest w przepisie, który reguluje nie tyle przeprowadzanie oględzin powypadkowych – co czynności kontrolne pracodawcy, w szczególności w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy. W takich przypadkach stosuje się zasadę zgodnie z którą pracodawca dostosowuje sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju. Wykonywanie czynności kontrolnych nie może naruszać prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem. W braku stosownych rozwiązań dotyczących procedury powypadkowej na miejscu zdarzenia w przypadku pracy zdalnej należy odwołać się do powyższych zasad na potrzeby przeprowadzenia czynności oględzin w miejscu zdarzenia.

Oględziny to bardzo istotna część postępowania powypadkowego ale nie jedyna czynność jaką powinien przeprowadzić zespół. W ramach procedury powypadkowej powinno się dodatkowo:

• zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;

• jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku;

• wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;

• zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;

• zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;

• zebrać inne dowody dotyczące wypadku;

• dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;

• określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Powyższy katalog obowiązków zespołu powypadkowego jest, jak widać, szeroki. Przepisy nie przewidują na chwilę obecną uproszczonej wersji postępowania powypadkowego w przypadku pracy zdalnej, na podstawie których zespół mógłby odstąpić od poszczególnych czynności zmierzających do ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia, do którego doszło w ramach pracy zdalnej – – za wyjątkiem wspomnianej możliwości odstąpienia od przeprowadzenia oględzin jeżeli okoliczności zdarzenia nie budzą wątpliwości.

Istotną wartość dowodową mają w szczególności wyjaśnienia poszkodowanego oraz informacje pochodzące od świadków wypadku. W przypadku pracy zdalnej realizowanej w miejscu zamieszkania należy mieć na względzie, że informacje dotyczące przebiegu zdarzenia nie do końca mogą być w pełni wiarygodne. Poszkodowanemu z reguły zależy na uznaniu zdarzenia za wypadek przy pracy, a osoby, które mogły być świadkami wypadku – prawdopodobnie domownicy – również mogą nie zachować pełnego obiektywizmu.

W praktyce może powstać wątpliwość w zakresie procedury wysłuchania poszkodowanego oraz zebrania informacji od świadków wypadku w ramach pracy zdalnej. Powszechną praktyką, jak wiadomo, jest bezpośrednia rozmowa z wymienionymi osobami, następnie spisywany jest przez zespół protokół przyjęcia wyjaśnień od poszkodowanego oraz zebrania informacji od świadków. Uwzględniając jednak fakt, że czynność wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego oraz zebrania informacji od świadków wypadku nie jest szczegółowo uregulowana przepisami, można przyjąć, iż nie ma przeszkód, aby w przypadku pracy zdalnej stosowanej w celu przeciwdziałania COVID-19 wyjaśnienia poszkodowanego oraz informacje od świadków wypadku były przekazane zespołowi drogą elektroniczną, na przykład w formie maila. Nie można również wykluczyć sytuacji kiedy zostanie połączona czynność przeprowadzania oględzin z czynnościami wysłuchania poszkodowanego oraz zebrania informacji od ewentualnych świadków wypadku.

Podobnie jak w przypadku zdarzenia, do którego doszłoby w zakładzie pracy, istotną kwestią jest zasięgnięcie opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. Optymalnym rozwiązaniem jest oczywiście wydanie opinii lekarskiej na podstawie „naocznego” badania poszkodowanego przeprowadzonego przez lekarza. W okresie epidemii COVID-19 pacjenci często jednak korzystają z usług medycyny zdalnej. W takiej sytuacji z dużą rezerwą należy podejść oczywiście do informacji wynikającej z dokumentacji medycznej wygenerowanej w ramach telemedycyny. Trudno bowiem przez telefon dokonać rzeczywistej i obiektywnej oceny urazu pracownika.

Krok 5. Sporządzenie, zapoznanie i zatwierdzenie protokołu powypadkowego

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy obowiązkiem zespołu powypadkowego jest sporządzenie, w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji o zdarzeniu, protokołu powypadkowego.

Analogicznie jak w przypadku gdy do zdarzenia dochodzi na terenie zakładu pracy, również pracownik zdalny ma zagwarantowane prawo do czynnego udziału w postępowaniu powypadkowym. W szczególności poszkodowany pracownik zdalny ma prawo zapoznania się z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Ponadto poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego. W ramach czynnego udziału w postępowaniu należy umożliwić poszkodowanemu wgląd do akt sprawy. Ponadto poszkodowany ma prawo sporządzania notatek, odpisów oraz kopii zgromadzonych w postępowaniu dokumentów.

Zespół powypadkowy oraz poszkodowany powinni ustalić w jakim trybie poszkodowany będzie miał zagwarantowany czynny udział w postępowaniu. Uwzględniając specyfikę pracy zdalnej, w tym zasady szybkości oraz prostoty postępowania wydaje się, że nie będzie potrzeby wzywania pracownika zdalnego do zakładu pracy – i tym samym będzie można przesłać dokumentację drogą pocztową, jak również w ramach komunikacji elektronicznej (uwzględniając właściwe procedury bezpieczeństwa w zakresie ochrony danych, pamiętając że w ramach postępowania powypadkowego przetwarzane są dane szczególnie kategorii – jakimi są dane o stanie zdrowia poszkodowanego).

Protokół powypadkowy powinien zostać podpisany przez członków zespołu powypadkowego uczestniczących w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku, przez poszkodowanego oraz pracodawcę. Biorąc pod uwagę brak bezpośrednich możliwości, wynikających z przepisów w zakresie składania podpisów elektronicznych, stosowania skanów podpisów własnoręcznych i tym podobnych zastępczych rozwiązań, najbezpieczniej będzie przyjąć, iż podpisy na dokumentacji powinny być złożone osobiście i własnoręcznie w tradycyjnej formie. W takim przypadku dokumentacja może być oczywiście przekazywana między zespołem powypadkowym a poszkodowanym za pośrednictwem operatora pocztowego lub firmy kurierskiej. Stosowanie podpisu w tradycyjnej formie z całą pewnością nie zostanie zakwestionowane przez inspektora pracy, który ma prawo kontrolować dokumentację powypadkową, w tym w kontekście wymogów formalnych. W przypadku gdyby strony zdecydowały się na wykorzystanie podpisów elektronicznych, skanów podpisów odręcznych, wówczas nie można wykluczyć, iż postępowanie takie zostanie przez inspektora zakwestionowane.

Pamiętaj

Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół powypadkowy, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół powypadkowy nie odpowiada warunkom określonym w rozporządzeniu.

Krok 6. Możliwa odpowiedzialność za wykroczenie lub przestępstwo

W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, kiedy to pracodawca zabroni pracownikom zdalnym zgłaszania incydentów, które mogą być rozpatrywane w kategoriach wypadku przy pracy, jak również przypadków, kiedy to pracodawca poinformowany przez pracownika o wypadku z góry wie, że wypadek nie będzie uznany za wypadek przy pracy i na tej podstawie nie powołuje zespołu powypadkowego ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Zanim pracodawca zdecyduje się zignorować zgłoszenie zdarzenia przez pracownika zdalnego i tym samym odstąpić od przeprowadzenia procedury powypadkowej zakończonej protokołem, powinien mieć na względzie, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy kto wbrew obowiązkowi nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków podlega karze grzywny od 1000 do 30.000 zł.

Zaniechanie czynności powypadkowych przez pracodawcę w przypadku pracy zdalnej może być również oceniane w kategoriach przestępstwa. Z przepisów Kodeksu karnego wynika bowiem, że kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.

Pamiętaj

Istnieje duża szansa, że w przypadku gdy pracownik zdalny ulegnie wypadkowi, a zdarzenie zostanie zgłoszone pracodawcy, który nie wykona obowiązków związanych ze zgłoszeniem wypadku, sprawa zostanie zgłoszona w ramach skargi do Państwowej Inspekcji Pracy. W takiej sytuacji zostanie przeprowadzona kontrola, w wyniku której nie tylko należy spodziewać się mandatu karnego lub nawet zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Z całą pewnością inspektor wyda decyzję nakazującą przeprowadzenie postępowania powypadkowego w związku ze zgłoszeniem wypadku przez pracownika zdalnego.

Podstawa prawna:

• ustawa z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy,

• ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych,

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe,

• rozporządzenie Rady Ministrów z 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,

• ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks karny.