Pytanie

W pierwszym przypadku pracownik wykonuje prace dorywczą (np. wymienia żarówki) stojąc na drabinie rozstawnej na wysokości 1,5 m. W drugim przypadku pracownik wychodzi po drabinie przymocowanej na stałe na podest roboczy, który znajduje się na wysokość 3,5 m (oczywiście podest jest wyposażony w barierki. Czy pracując na drabinie do 2 m trzeba mieć założony hełm ochronny?

Czy wychodząc po stałej drabinie na podest roboczy (3,5 m) trzeba być zabezpieczonym szelkami i linką bezpieczeństwa?

Jak wiemy praca powyżej 2 m wymaga takich zabezpieczeń. Moje wątpliwości wynikają z tego, że pracownik wykonuje pracę na podeście, gdzie w pełni jest zabezpieczony, a wychodzi na podest po stałej drabinie trzymając się poręczy.

ODPOWIEDŹ

Pracodawca powinien opracować instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególne prace i stanowiska pracy, uwzględniając zagrożenia wynikające z wykonywanej pracy, wyniki udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego oraz zagrożenia lokalne. W instrukcjach powinien znaleźć się również obowiązek stosowania środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Obowiązek ten, jak i wykaz stosowanych na stanowisku pracy środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, powinien być konsultowany z pracownikami lub ich przedstawicielami. Ponieważ praca na wysokości niesie ze sobą wiele zagrożeń, w opisanym przypadku: upadek z wysokości, spadające przedmioty (oprawa oświetlenia, żarówka) – kask ochronny powinien być stosowany. Czas pracy (dorywczy, tymczasowy) nie ma tu znaczenia. W drugim przypadku – pracownik wchodzący na podest roboczy po drabinie stałej powinien być zabezpieczony przed upadkiem z wysokości. Mogą to być np. zamontowane w górnej części drabiny obejmy (pałąki), szelki bezpieczeństwa z linami i amortyzatorami. W tego rodzaju pracach najgroźniejszym momentem wypadkowym jest dojście po drabinie i wejście z drabiny na podest roboczy oraz powrót z podestu na drabinę. Praca na podeście właściwie zabezpieczonym barierkami, w przypadku, gdy pracownik nie musi wychylać się poza obrys podestu (poza barierki) nie jest traktowana jako praca na wysokości. Praca na wysokości jest zaliczana do prac szczególnie niebezpiecznych.

UZASADNIENIE

Opis wypadku. Pracownik po zakończeniu pracy na rusztowaniu „Warszawskim” zamierzał zejść z rusztowania, po drabinie na plac. Po wejściu na drabinę, pośliznął się na jej pierwszym od góry szczeblu i spadł na betonową posadzkę. Nie był zabezpieczony przed upadkiem z wysokości. W wyniku upadku doznał częściowego paraliżu.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), dalej k.p., w art. 237^11a, w § 1 zobowiązuje pracodawcę do konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, a w tym również przydzielanie pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Sposoby prowadzenia konsultacji opisane są w k.p. w Rozdziale XI „Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy”.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej r.o.b.h.p., w § 105. określa pracę na wysokości jako pracę wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Do pracy na wysokości r.o.b.h.p. nie zalicza pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta: 1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi; 2) wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. W § 106. r.o.b.h.p. wymaga, aby na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, były zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m., a pomiędzy poręczą i krawężnikiem była umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta była wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad, jest niemożliwe, np. przy pracy na drabinach, powinny być stosowane inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Do zabezpieczenia prac na drabinach, klamrach, rusztowaniach i pomostach roboczych odnosi się § 108 r.o.b.h.p.

Zgodnie z przepisami § 108 r.o.b.h.p. przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby: 1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie; 2) pomost roboczy spełniał stępujące wymagania: a) powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów, b) podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu, c) w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.), dalej r.m.w.m., również odnosi się do tymczasowej pracy na drabinie. Przepisy § 8a–8e stanowią m.in.: jeżeli tymczasowa praca na wysokości nie może być wykonana w sposób bezpieczny i zgodnie z warunkami ergonomicznymi z odpowiedniej powierzchni, wówczas: należy dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu roboczego, który zapewni bezpieczne warunki pracy; należy zapewnić pierwszeństwo stosowania środków ochrony zbiorowej nad środkami ochrony indywidualnej; parametry sprzętu, muszą być dostosowane do charakteru wykonywanej pracy, dających się przewidzieć obciążeń oraz zapewniać bezpieczne przemieszczanie się pracowników; należy dokonać wyboru najbardziej odpowiednich środków umożliwiających bezpieczny dostęp do miejsc tymczasowej pracy na wysokości, stosownie do różnicy wysokości i częstości jej pokonywania oraz czasu trwania użytkowania tych środków; wybrany sprzęt roboczy, w tym środki zabezpieczające pracownika przed upadkiem z wysokości powinny umożliwiać ewakuację pracowników w przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa; przejście między środkami umożliwiającymi bezpieczny dostęp do miejsc tymczasowej pracy na wysokości i platformami, pomostami lub kładkami w obu ich kierunkach nie może stwarzać dla pracowników dodatkowego ryzyka upadku. Tymczasowa praca na wysokości może być wykonywana tylko wtedy, gdy warunki pogodowe nie zagrażają bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników. W zależności od rodzaju sprzętu roboczego, który zapewni bezpieczne warunki pracy, pracodawca powinien zastosować: właściwe środki mające na celu zminimalizowanie ryzyka pracowników, związanego ze stosowaniem tego sprzętu; jeśli to konieczne, odpowiednie rozwiązania w celu zainstalowania zabezpieczeń zapobiegających upadkom pracowników wykonujących pracę na wysokości. Środki ochrony zbiorowej zapobiegające upadkom mogą mieć przerwy jedynie w miejscach wejścia lub zejścia z drabin lub schodów. Gdy wykonanie szczególnego zadania wymaga czasowego usunięcia środka ochrony zbiorowej zapobiegającego upadkom, wówczas: muszą zostać zastosowane zastępcze, skuteczne środki ochronne; zadanie nie może być realizowane, dopóki takie środki nie zostaną zastosowane; natychmiast po całkowitym lub częściowym zakończeniu danego zadania środki ochrony zbiorowej zapobiegające upadkom muszą zostać ponownie zainstalowane. Do pracy na wysokości mogą być wykorzystywane drabiny jako stanowiska robocze, jedynie w warunkach, w których, wykorzystanie innego, bardziej bezpiecznego sprzętu roboczego nie jest uzasadnione z powodu niskiego poziomu ryzyka i krótkotrwałego ich wykorzystania albo istniejących okoliczności, których pracodawca nie może zmienić. Drabiny: 1) muszą być tak ustawione, aby zapewnić ich stateczność w trakcie użytkowania; 2) przenośne muszą opierać się na stabilnym, trwałym, posiadającym odpowiednie wymiary, nieruchomym podłożu w taki sposób, aby szczeble pozostawały w pozycji poziomej oraz były zabezpieczone przed przemieszczaniem, zanim będą użytkowane; 3) zawieszane muszą być zaczepione w bezpieczny sposób, tak aby zapobiec, z wyjątkiem drabin linowych, ich przemieszczaniu lub bujaniu; 4) używane jako środki dostępu muszą być dostatecznie długie, tak aby wystarczająco wystawały ponad platformę dostępu, chyba że zostały zastosowane inne środki zapewniające pewne uchwycenie poręczy; 5) wieloczęściowe łączone lub wysuwane muszą być używane w taki sposób, aby zapobiec przemieszczaniu się ich różnych części względem siebie; 6) przejezdne przed ich użyciem muszą być pewnie unieruchomione. Drabiny muszą być używane w taki sposób, aby: 1) przez cały czas była zapewniona możliwość bezpiecznego uchwycenia poręczy i wsparcia pracowników; 2) szczególnie, jeśli ładunek ma zostać ręcznie przeniesiony na drabinie, nie może to przeszkadzać pracownikowi w bezpiecznym trzymaniu się poręczy. Przenośne drabiny muszą być zabezpieczone przed przemieszczaniem się w trakcie ich użytkowania za pomocą urządzeń przeciwpoślizgowych przy górnych lub dolnych końcach podłużnic albo poprzez inne rozwiązania o równoważnej skuteczności.

Kolejnym przepisem odnoszącym się do pracy na wysokości, w tym z użyciem drabin, jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401), dalej r.b.r.b., szczególnie zawarte w Rozdziale 9 „Roboty na wysokości”. W § 139 r.b.r.b. wymagane jest, aby w przypadku gdy zachodzi konieczność przemieszczania stanowiska pracy w pionie, linka bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa była zamocowana do prowadnicy pionowej za pomocą urządzenia samohamującego. Długość linki bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa nie powinna być większa niż 1,5 m. W § 140 r.b.r.b. stanowi, iż amortyzatory spadania nie są wymagane, jeżeli linki asekuracyjne są mocowane do linek urządzeń samohamujących, ograniczających wystąpienie siły dynamicznej w momencie spadania, zwłaszcza aparatów bezpieczeństwa lub pasów bezwładnościowych. W § 141 r.b.r.b. wymaga, aby drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesieniem lub zamontowaniem była wyposażona w prowadnicę pionową, umożliwiającą założenie urządzenia samohamującego, połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa. Prowadnica pionowa z urządzeniem samohamującym może być zamocowana na wznoszonej konstrukcji drabiny, na klamrach lub szczeblach, w odległości od osi drabiny nie większej niż 0,4 m.