Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy może nie być sprawą łatwą. Jednak właściwe przygotowanie się do tego zadania może bardzo pomóc i ułatwić jego realizację. Z uwagi na duże zainteresowanie problematyką oceny ryzyka zawodowego przygotowaliśmy kilka wskazówek, jak krok po kroku zabrać się do samodzielnego przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego.

Przygotowanie do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Wykaz stanowisk do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego

Charakteryzowanie obiektów do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Dodatkowe dane do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego

Korzyści 

Ten tekst pozwoli Ci:

• przygotować się do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w swojej firmie,
• samodzielnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego w firmie,
• oszczędzić czas i pieniądze na szukanie wskazówek dotyczących przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

W sposób okresowy ocenę ryzyka zawodowego wykonuje się na stanowiskach pracy oraz dla technologii i procesów o dużych zagrożeniach, których skutki mogą być bardzo rozległe lub katastrofalne. Chodzi tu o stanowiska pracy, na których rejestruje się wiele wypadków przy pracy lub chorób zawodowych, a zastosowane środki zapobiegawcze nie powodują w praktyce zmniejszenia ani liczby wypadków, ani chorób.

Trzeba również powtarzać po pewnym czasie przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego, gdy w firmie zorganizowano nowe stanowiska, na których zastosowano nowe techniki zabezpieczeń. Szacując dla takich stanowisk (przy pierwszej ocenie ryzyka) prawdopodobieństwo skutków wypadku, najczęściej nie ma odniesienia do zdarzeń z przeszłości. W takich przypadkach prawdopodobieństwo to zależy w dużym stopniu od doświadczenia oceniającego i może się zdarzyć, że będzie obarczone poważnym błędem.

Przygotowanie do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Chcąc ocenić ryzyko, przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, należy najpierw odpowiednio się przygotować.

Powinno to polegać na:

1. zapewnieniu niezbędnych zasobów finansowych, rzeczowych, ludzkich itp.,
2. wyznaczeniu niezbędnych osób oraz, jeżeli nie posiadają wymaganych kwalifikacji, skierowanie ich na specjalistyczny kurs (zalecane jest powołanie zespołu do wykonania oceny ryzyka oraz określenie jego zadań i odpowiedzialności, a także zaproszenie do udziału w jego pracach specjalistów z zewnątrz),
3. zagwarantowaniu udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego (np. przez rozmowy z wykonującymi prace na ocenianym stanowisku, zbieranie uwag przez ankietowanie),
4. zapewnieniu osobom oceniającym dostępu do potrzebnych informacji (np. przez umożliwienie im wglądu lub dostarczenie zapisów z rejestrów wypadków przy pracy, chorób zawodowych, wyników badań i pomiarów czynników środowiska pracy, analiz stanu bhp),
5. sporządzeniu wykazu stanowisk i wykonaniu ich analizy (np. pod względem powtarzalności lub stałości wykonywanych prac),
6. określeniu sposobu informowania o ryzyku zawodowym (np. przez opracowanie procedury informowania podczas szkolenia bhp).

Wykaz stanowisk do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego

Przystępując do oceny, należy określić swoje potrzeby, czyli na których stanowiskach trzeba ją przeprowadzić i w jakim zakresie. W tym celu sporządza się wykaz stanowisk pracy i ich analizy.

Ważne

Oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach o znanych poważnych zagrożeniach należy dokonywa w pierwszej kolejności. Stanowiska o niewielkich skutkach zagrożeń można świadomie ocenia w następnej kolejności, w miarę możliwości i potrzeb.

Trzeba pamiętać, że dla stanowisk stałych lub podobnych wykonanie oceny dla jednego z nich i rozszerzenie jej na pozostałe możliwe jest tylko wtedy, gdy spełnione są warunki podobieństwa.

Stałe stanowiska pracy to te, na których prace o tym samym charakterze wykonywane są w tym samym miejscu (np. praca wykonywana na stanowisku tokarza w przeciwieństwie do pracy ślusarza remontowego, który swoje czynności – demontaż i montaż zespołów maszyn, czyszczenie, prace spawalnicze itp. – będzie wykonywał w różnych miejscach).

Charakteryzowanie obiektów do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Pierwszym elementem oceny jest scharakteryzowanie jej obiektu, czyli danego stanowiska pracy, a zatem zebranie wszystkich niezbędnych informacji.

Przedmiotem oceny ryzyka zawodowego jest stanowisko pracy z wyposażeniem i warunkami na nim panującymi. W charakterystyce stanowiska pracy (obiektu) należy w szczególności uwzględnić:

•  fazę używania stanowiska pracy, czyli wykonywanych na nim prac (np. produkcji, regulacji, remontu),
•  granice i usytuowanie stanowiska pracy,
•  wykonywane na stanowisku czynności,
•  poziom wykształcenia, doświadczenie oraz umiejętności pracującego na stanowisku pracownika, a także jego predyspozycje,
•  niedogodności związane z pracą na stanowisku pracy,
•  inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko związane z charakteryzowanym stanowiskiem.

Mówiąc o ryzyku zawodowym, przez zadania należy rozumieć wykonywane przez pracownika czynności związane z procesem pracy. Mogą to być przykładowo zadania produkcyjne czy usługowe. W poszczególnych fazach procesu pracy określone prace często wykonują różni pracownicy. Występują też różne zagrożenia.

Dla pracownika małego warsztatu mechanicznego, który obsługuje obrabiarkę, wykonaniem zadania może być tylko uczestniczenie w procesie produkcyjnym. Jeżeli pracownik ten wykonuje również obsługi techniczne i naprawy obrabiarek, to zadaniem będzie tu także naprawa.

Natomiast przez miejsce wykonywania zadań (granice stanowiska pracy) trzeba rozumieć obszar, po którym porusza się i gdzie wykonuje prace zatrudniony na tym stanowisku pracownik. W obszarze ustalonym przez te właśnie granice identyfikuje się zagrożenia, na które jest narażony wspomniany pracownik.

Odnośnie do mechanika samochodowego diagnozującego pojazdy miejscem wykonywania zadań jest stanowisko do diagnozowania – kanał i przestrzeń wokół niego. Jeżeli ten sam mechanik, w ramach swoich obowiązków, będzie wykonywał jazdy próbne, to granica stanowiska pracy obejmie również drogę, po której będzie poruszał się podczas tych jazd pojazdem. Natomiast w stosunku do na przykład hydraulika konserwatora obszarem jego stanowiska pracy może być cała firma.

W przypadkach opisanych w przykładach, ustalając granice stanowiska pracy, należy pamiętać o zasadach zdrowego rozsądku, co oznacza uwzględnienie tylko tych obszarów, na których będą występować istotne zagrożenia.

W ramach charakterystyki stanowiska pracy trzeba także sporządzić wykaz wykonywanych na nim czynności. Należy tu zwrócić szczególną uwagę na te z nich, które będą miały istotny wpływ na ryzyko zawodowe.

Ważne

Taki wykaz czynności przyda się także na etapie identyfikacji zagrożeń, usystematyzuje podejmowane w tym zakresie działania, jak również zabezpieczy przed przypadkowym pominięciem ważnych niebezpieczeństw.

Przez zagrożenie należy rozumieć stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. A zatem zagrożenie to na przykład praca:

•  na wysokości,
•  w wykopach,
•  przy maszynach w ruchu,
•  przy urządzeniach elektrycznych pod napięciem.

Z kolei przez uciążliwości rozumie się warunki środowiska pracy, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa pracownika, ale w poważnym stopniu sprzyjają powstawaniu niebezpieczeństwa. I tak, uciążliwością może być:

•  niedoświetlenie stanowiska pracy,
•  konieczność używania niewygodnych środków ochrony indywidualnej,
•  praca w cyklu wielozmianowym,
•  praca w nocy,
•  nieprzystosowanie stanowiska pracy dla pracownika ze względu na jego wzrost,
•  konieczność wykonywania pracy w wymuszonej pozycji ciała lub ograniczonej przestrzeni.

Dodatkowe dane do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego

Zbierając informacje o danym stanowisku pracy, należy brać pod uwagę także poziom wykształcenia, doświadczenie i umiejętności, jakie powinien posiadać pracownik na nim zatrudniony, w tym również wszystkie wymagane uprawnienia.

Ważne

Inne osoby, które mogą być narażone na zagrożenia na stanowisku pracy, to przede wszystkim osoby, które mogą znaleźć się w strefie wykonywania pracy przez pracownika na tym stanowisku pracy. Najczęściej będą to pracownicy:

• wykonujący pracę wspólnie w zespołach,
• na sąsiednich stanowiskach pracy,
• dozoru.

Trzeba również pamiętać o pracownikach innych przedsiębiorstw, którzy mogą wykonywać pracę na terenie firmy i być okresowo narażeni na zagrożenia z ocenianego stanowiska pracy. Uwzględniając te inne osoby, należy postępować w sposób zdroworozsądkowy, na podstawie obserwacji i zdarzeń z przeszłości.

Jeżeli ma to istotne znaczenie dla oceny ryzyka zawodowego, trzeba wykorzystać informacje dotyczące:

1. lokalizacji i opisu stanowiska pracy oraz specjalnych zadań na nim realizowanych;
2. osób pracujących na stanowisku, z uwzględnieniem szczególnych kryteriów, takich jak:

•  wymagane uprawnienia,
•  stan ciąży,
•  fakt bycia pracownikiem młodocianym,
•  niepełnosprawność;

3. stosowanych niebezpiecznych środków pracy i materiałów oraz wykonywanych operacji technologicznych;
4. niebezpiecznych czynności oraz sposobów i czasu ich wykonywania;
5. specjalnych wymagań dotyczących stanowiska pracy;
6. zidentyfikowanych zagrożeń, ich źródeł i charakterystyki;
7. możliwych skutków występujących zagrożeń;
8. wypadków, chorób zawodowych i wszystkich innych szkodliwych lub
9. uciążliwych efektów dla zdrowia pracownika;
10. innych czynników zaobserwowanych na stanowisku pracy, a istotnych dla bezpieczeństwa zatrudnionego.