Warto zapamiętać:

„Czas, który należy poświęcić na instruktaż stanowiskowy operatora oraz jego tematyka są uzależnione od rodzaju i zakresu zadań pracownika, a w przypadku wprowadzenia zmian warunków na stanowisku pracy – od stopnia tych zmian”.

„Szkolenia uprawniające do obsługi pilarek łańcuchowych prowadzą ośrodki kształcenia i doskonalenia zawodowego. Takich uprawnień nie nadaje pracownik służby bhp, który przeszedł kurs instruktorski”.

„Podesty ruchome mogą być obsługiwane jedynie przez pracowników posiadających uprawnienia kwalifikacyjne do obsługi podestów”.

„Obalanie drzewa musi być poprzedzone lustracją przedpola oraz okrzykiem ostrzegawczym: UWAGA”.

Praca z pilarkami łańcuchowymi niesie ze sobą wysokie ryzyko zawodowe – wystarczy chwila nieuwagi, by doszło do poważnego wypadku. Dlatego szczególnie ważne jest, aby każdy operator pilarki doskonale znał zasady bezpiecznej pracy oraz potrafił skutecznie minimalizować zagrożenia. W tym artykule przygotowaliśmy kompleksowy instruktaż stanowiskowy bhp, dzięki któremu przygotujesz się do prowadzenia szkolenia. Dowiesz się, jakie zasady obowiązują przy pozyskiwaniu drewna, na co zwracać szczególną uwagę w pracy oraz jak chronić siebie i współpracowników przed wypadkami.

Podstawowym celem instruktażu stanowiskowego jest uzyskanie przez operatora pilarki łańcuchowej informacji oraz zdobycie wiedzy i umiejętności z zakresu:

• czynników środowiska pracy występujących przy wykonywaniu pracy operatora pilarki łańcuchowej oraz ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą,
• sposobów ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować i wywoływać te czynniki,
• metod bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku.

Organizacja szkolenia

Poza tym instruktaż stanowiskowy bhp powinien przede wszystkim zaznajomić operatora z bezpiecznymi metodami pracy, sposobami bezpiecznej obsługi urządzeń i narzędzi używanych w pracy przez operatora.

Tabela 1. Przykładowy program instruktażu stanowiskowego bhp operatora pilarki łańcuchowej

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin*
1.	Przygotowanie pracownika do wykonywania czynności związanych z pracą operatora pilarki łańcuchowej, w tym w szczególności:omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów pomieszczenia pracy i elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy, w tym:pomieszczenia pracy, w których pracownik ma pracować, mające wpływ na warunki pracy (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne, instalacja elektryczna), urządzenia techniczne (np. piła łańcuchowa do ciecia drewna, nożyce, sekator), urządzenia i środki ochronne (rękawice chroniące przed skaleczeniem, okulary, ochronniki słuchu i rękawice antywibracyjne itp.),miejsca, w których będą wykonywane prace, mające wpływ na warunki pracy w tym: stanowiska wydzielone, ciągi i drogi komunikacyjne, stanowiska robocze mające wpływ na bhp, w tym: pozycja przy pracy, narzędzia pomocnicze, podesty, drabiny, produkty, urządzenia do transportu wewnętrznego,elementy stanowiska roboczego mające wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy, w tym pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, wentylacja miejscowa, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce itp.,sposoby transportu materiałów, ich składowanie, magazynowanie;omówienie:zagrożeń występujących na stanowisku operatora przy wykonywaniu prac i czynnościach pomocniczych (rodzaje czynników niebezpiecznych i szkodliwych występujących przy pracy operatora, źródła i miejsca powstawania czynników szkodliwych i niebezpiecznych, np. ręczne prace transportowe, obsługa urządzeń,wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą;omówienie:zasad ochrony przed zagrożeniami – środki ochrony zbiorowej (osłony, urządzenia ochronne, wymagania dotyczące organizacji stanowisk pracy, wymagania dotyczące urządzeń), stosowanie środków ochrony indywidualnej, zabezpieczeń przed urazami, chorobami, zasady bezpiecznej pracy),przebiegu czynności na stanowisku pracy (m.in.przebiegu czynności przed, w trakcie i po zmianie roboczej, a także po wykonaniu konkretnych czynności – czystość, higiena osobista),zasad postępowania w razie wypadku lub awarii, pożaru (omówienie zakładowych procedur i instrukcji postępowania na wypadek awarii lub pożaru);omówienie przygotowania stanowiska pracy operatora	2
2.	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne	0,5
3.	Próbne wykonanie zadania przez operatora pod kontrolą instruktora	0,5
4.	Samodzielna praca operatora pod nadzorem instruktora	4
5.	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika	1
	Razem:	8

Szkoleniu wstępnemu stanowiskowemu podlegają:

• nowo zatrudnieni pracownicy na tym stanowisku,
• pracownicy przenoszeni na stanowisko operatora pilarki łańcuchowej,
• operatorzy pilarki łańcuchowej w przypadku:

• zmiany organizacji ich stanowiska pracy,
• wprowadzenia do stosowania nowych lub zmienionych maszyn, sprzętu, narzędzi,
• osoby odbywające praktyczną naukę zawodu operatora

(§ 11 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. poz. 1327; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Czas, który należy poświęcić na instruktaż stanowiskowy operatora oraz jego tematyka są uzależnione od rodzaju i zakresu zadań pracownika, a w przypadku wprowadzenia zmian warunków na stanowisku pracy – od stopnia tych zmian.

Czas trwania instruktażu stanowiskowego należy uzależnić od:

• przygotowania zawodowego pracownika,
• dotychczasowego stażu pracy pracownika,
• rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

Zgodnie z ramowym programem instruktaż stanowiskowy powinien trwać minimum 8 godzin lekcyjnych(§ 7 ust. 1 i § 11 ust. 4 oraz ramowy program instruktażu stanowiskowego zawarty w załączniku nr 1 część II do rozporządzenia szkoleniowego).

Etapy szkolenia

Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu na stanowisku lub stanowiskach, na których będzie zatrudniony operator pilarki łańcuchowej na podstawie szczegółowego programu.

Szkolenie powinno obejmować następujące etapy:

1. rozmowę wstępną instruktora ze szkolonym pracownikiem,
2. pokaz i objaśnienie przez szkolącego całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
3. próbne wykonanie przez pracownika procesu pracy przy korygowaniu czynności przez instruktora,
4. samodzielną pracę pracownika pod nadzorem instruktora,
5. sprawdzenie i ocenę przez instruktora umiejętności oraz wiedzy pracownika dotyczącej bezpiecznego sposobu wykonywania pracy przez pracownika na stanowisku

(pkt 3 część II załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

W czasie instruktażu stanowiskowego bhp należy znaleźć również czas na zapoznanie szkolonego pracownika z obowiązującymi go dokumentami (np. instrukcjami bhp, dokumentacją techniczną pilarki).

Prowadzenie instruktażu stanowiskowego

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba wyznaczona przez pracodawcę, kierująca pracownikami lub sam pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego (§ 11 ust. 5 rozporządzenia szkoleniowego).

Przykład:

Jakie uprawnienia musi posiadać inspektor bhp, aby mógł prowadzić szkolenia bhp dla pracowników leśnych, w tym uprawnienia na pilarki? Gdzie można zdobyć takie uprawnienia?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami szkolenia bhp (okresowe i wstępne) mogą być prowadzone przez osoby posiadające kwalifikacje wymagane wobec pracowników służb bhp, tj. inspektora ds. bhp, starszego inspektora ds. bhp, specjalistę ds. bhp, głównego specjalistę ds. bhp. Osoby posiadające jeden z tych tytułów są uprawnione do prowadzenia szkoleń bhp dla każdej grupy zawodowej (łącznie z operatorami pilarek łańcuchowych).

Szkolenia uprawniające do obsługi pilarek łańcuchowych prowadzą ośrodki kształcenia i doskonalenia zawodowego. Takich uprawnień nie nadaje pracownik służby bhp, który przeszedł kurs instruktorski.

Szkolenia uprawniające do obsługi pilarek łańcuchowych są realizowane na podstawie rozporządzenia w sprawie bhp podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych lub za pomocą rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej. Jeden i drugi sposób uzyskania uprawnień, zezwala na użytkowanie pilarek łańcuchowych w trakcie pracy.

Specjalista ds. bhp, który prowadzi szkolenia bhp dla operatorów pilarek łańcuchowych może dla własnej praktyki odbyć szkolenie zewnętrzne i nabyć uprawnienia do obsługi pilarek łańcuchowych. Organizowane są również szkolenia dla osób, które chcą uzyskać tytuł instruktora, czyli osoby, która prowadzi szkolenia dla kandydatów na operatorów pilarek łańcuchowych. Mając takie uprawnienia, można ubiegać się o pracę w ośrodku szkoleniowym organizującym szkolenia z tego zakresu. Pracownik służby bhp posiadający ww. uprawnienia instruktorskie, nie może nadać uprawnień do obsługi piły łańcuchowej słuchaczom szkolenia, jeżeli nie reprezentuje on ośrodka szkoleniowego.

Obowiązujące przepisy w sposób ogólny opisują, jakie wymagania powinien spełniać instruktor, wykładowca prowadzący szkolenia bhp. Pracodawca organizujący i prowadzący szkolenie oraz jednostka organizacyjna zapewniają: „wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia”. Jest to zapis bardzo ogólny. Co do zasady, prowadzący szkolenie powinien mieć wiedzę praktyczną i teoretyczną z zakresu będącego tematem szkolenia.

Zagrożenia na stanowisku pracy

Zbiorcze zestawienie zagrożeń na stanowisku pracy zawiera tabela 2. Dalej omawiamy szczegółowo te zagrożenia.

Tabela 2. Zbiorcze zestawienie zagrożeń na stanowisku pracy operatora pilarki łańcuchowej

Lp.	Zagrożenie
Czynniki niebezpieczne
1.	Upadek na płaszczyźnie, przewrócenie się, potknięcie się (upadek na tym samym poziomie). Źródłem tego zagrożenia może być śliska nawierzchnia (błoto, mokra trawa, mokra ziemia, mokre nieuprzątnięte liście, oblodzona nawierzchnia) oraz wszelkiego rodzaju nierówności podłoża (doły, wystające korzenie drzew, uszkodzone chodniki i ciągi komunikacyjne, przekopana – spulchniona gleba).
2.	Upadek z wysokości (upadek na niższy poziom, upadek z drzewa, upadek w czasie wsiadania na platformę podnośnika, upadek z platformy podnośnika, poślizgnięcie się na zabrudzonych np. błotem szczeblach drabiny)
3.	Skaleczenie, urazy ostrymi narzędziami w czasie pracy. Urazy te mogą być spowodowane przez różnego rodzaju noże, sekatory, piły, pilarki łańcuchowe, siekiery i inne ostre narzędzia. Mogą to być również urazy – zadrapania, ukucia – spowodowane kolczastymi, kłującymi roślinami
4.	Zagrożenie porażenia prądem elektrycznym(w przypadku uszkodzenia izolacji przewodów zasilających używane urządzenia elektryczne, przebicie, niewłaściwy stan techniczny urządzeń, np. pilarki elektrycznej)
5.	Uderzenie, pochwycenie pracownika, części ciała, ubrania przez obracające elementy maszyn i urządzeń (końcówki wałków silnika napędowego, paski klinowe, łańcuch piły spalinowej, zerwanie łańcucha piły, odbicie piły łańcuchowej w czasie pracy, elementy robocze maszyn – noże, obracające się wały, itp.)
6.	Zatrucie substancjami niebezpiecznymi i szkodliwymi, parami, aerozolami tych substancji. Pracownik pracujący z urządzeniami mechanicznymi napędzanymi silnikami spalinowymi może być narażony na wdychanie spalin, wdychanie oparów paliwa np. w czasie wlewania paliwa do zbiornika urządzenia
7.	Upadek przedmiotów, przygniecenie, uwięzienie np. przez surowce, gałęzie, drzewa, upadek materiałów z platformy roboczej podnośnika, przygniecenie ściętym drzewem
8.	Poparzenie może wystąpić w związku z dotknięciem elementów gorących maszyn i urządzeń (gorącego silnika, rozgrzanej rury wydechowej)
9.	Pożar, wybuch. Zagrożenie to występuje przede wszystkim w czasie nalewania paliwa do zbiornika piły łańcuchowej i innych urządzeń napędzanych silnikami spalinowymi
10.	Wypadek drogowy, wypadek w czasie przemieszczania się, przemieszczenie się na drogach publicznych, w czasie ścinki gałęzi, drzew przy czynnych ciągach komunikacyjnych
11.	Uderzenia o przedmioty (np. w czasie wsiadania do platformy, w czasie pracy na platformie, uderzenie o gałęzie, drzewa, ławki)
Czynniki szkodliwe
12.	Niekorzystne warunki mikroklimatyczne, zmienne warunki atmosferyczne podczas wykonywania pracy na zewnątrz, na otwartej przestrzeni,możliwość (w zależności od pory roku)udaru słonecznego, odmrożeń, ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego, przeziębień
13.	Wymuszona, nienaturalna pozycja ciała (przebywanie w długotrwałej pozycji stojącej, wykonywanie czynności powtarzalnych, wymuszona pozycja ciała i nadmierny wysiłek fizyczny, praca w wąskiej przestrzeni kosza podnośnika – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, dotyczących głównie kończyn górnych i kręgosłupa)
14.	Narażenie na możliwość urazów układu mięśniowo-szkieletowegow związku z wykonywaniem ręcznych prac transportowych – przenoszenie gałęzi, kłód drewna
15.	Hałas, którego źródłem są używane przez operatora piły łańcuchowe
16.	Wibracja miejscowa, której źródłem są używane przez operatora piły łańcuchowe
17.	Uczulenia, alergie na substancje chemiczne (środki ochrony roślin)
18.	Pogryzienie (użądlenie) przez osy, komary i inne owady
19.	Reakcje alergiczne na pyłki roślin
20.	Stres.W pracy operatora może występować wielu czynników sprzyjających powstawaniu stresu u pracowników, takich jak:pośpiech związany z wykonaniem nałożonych zadań,odpowiedzialność,hałas,zbyt wysoka lub niska temperatura,brak ładu i porządku,zła organizacja pracy,ciągła praca w wymuszonej pozycji ciała
Zagrożenia biologiczne
21.	Bakterie, drobnoustroje (w kontakcie z glebą, roślinami, zwierzętami, odchodami)
22.	Pleśń, która może być przyczyną skórnych zmian uczuleniowych
23.	Mikroorganizmy chorobotwórcze – możliwość zakażeń miejscowych lub ogólnych (w tym tężcem i wąglikiem) w wyniku kontaktu otwartych ran z nawozem, odchodami zwierząt
24.	Choroby odzwierzęce, zagrożenia bakteriami i pasożytami zwierzęcymi, zakażenia, kontakt z odchodami zwierząt,odchody gryzoni, kotów, psów– brak higieny, wykonywanie pracy z uszkodzonym naskórkiem rąk,możliwość wystąpienia chorób odzwierzęcych przenoszonych drogą pokarmową
25.	Grzyby obecne w ziemi lub na liściach roślin – możliwość wystąpienia chorób uczuleniowych
26.	Leptospiry – możliwość leptospirozy w wyniku kontaktu z uszkodzoną skórą, spożywanie pokarmów brudnymi rękami, palenie tytoniu, brak higieny

Zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi to:

1) Upadek na płaszczyźnie, przewrócenie się, potknięcie się (upadek na tym samym poziomie).

Źródłem tego zagrożenia może być śliska nawierzchnia (błoto, mokra trawa, mokra ziemia, mokre nieuprzątnięte liście, oblodzona nawierzchnia) oraz wszelkiego rodzaju nierówności podłoża (doły, wystające korzenie drzew, uszkodzone chodniki i ciągi komunikacyjne, przekopana – spulchniona gleba). Przy pracach należy zachować szczególną ostrożność oraz stosować odpowiednie obuwie robocze.

2) Upadek z wysokości (upadek na niższy poziom, upadek z drzewa, upadek w czasie wsiadania na platformę podnośnika, upadek z platformy podnośnika, poślizgnięcie się na zabrudzonych np. błotem szczeblach drabiny).

Operator narażony będzie na zagrożenie upadkiem z wysokości w czasie wykonywana prac polegających np. na przycinaniu gałęzi drzew, krzewów, usuwaniu gałęzi drzew. Prace te mogą być wykonywane przy użyciu pomostu albo z kosza podnośnika. Do upadku może również dojść na skutek niezabezpieczenia platformy roboczej podnośnika, wychylania się poza obrys platformy, stawania na elementach platformy, nadmiernego nachylenia platformy roboczej, silnego podmuchu wiatru, niekontrolowanego ruchu platformy roboczej, uszkodzenia urządzeń zabezpieczających podnośnika.

Zgodnie z przepisami praca nawysokości to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób.

Ważne!

Przy pracach na podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie.

Przy pracy operator pilarki łańcuchowej może też użytkować podnośników koszowych – głównie podesty ruchome przejezdne, które mogą być zamontowane na podwoziach przystosowanych do holowania (przyczepach, przemieszczanych z jednego miejsca pracy na inne) lub zamontowane na typowych podwoziach samochodowych. Ze względu na rodzaj konstrukcji nośnej (wysięgnika) podpierającej platformę roboczą najczęściej będą stosowane podesty:

• teleskopowe (konstrukcja nośna wykonana jest w postaci teleskopowego masztu),
• przegubowe (konstrukcja nośna wykonana jest w postaci łamanego przegubowo masztu).

Platforma robocza (kosz) powinna być zbudowana z materiałów o odpowiedniej wytrzymałości, aby zapewnić przeniesienie obciążeń od pracujących na niej osób i transportowanych materiałów. Platforma powinna mieć odpowiednią powierzchnię wystarczającą dla osób wykonujących roboty oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości materiałów.

Platforma robocza powinna chronić pracujących przed możliwością upadku z wysokości, jak również przed możliwością wypadnięcia materiałów.

Boki platformy najczęściej zbudowane są z balustrady składającej się z poręczy na wysokości 1,10 m, poręczy pośredniej, krawężnika o wysokości 0,15 m oraz pionowych słupków. Podłoga platformy powinna być wykonana z materiałów pozwalających na jej łatwe czyszczenie, nawierzchnia podłogi powinna mieć powierzchnię antypoślizgową oraz umożliwiać odprowadzanie wody.

Wejście na platformę roboczą powinno być zabezpieczone drzwiczkami wejściowymi zamykającymi się automatycznie. W przypadku braku możliwości samoczynnego zamykania się drzwi powinny być wyposażone w łącznik bezpieczeństwa uniemożliwiający uruchomienie platformy do czasu, aż drzwiczki wejściowe nie zostaną zamknięte.

Ważne!

Podesty ruchome mogą być obsługiwane jedynie przez pracowników posiadających uprawnienia kwalifikacyjne do obsługi podestów.

3) Skaleczenie, urazy ostrymi narzędziami w czasie pracy. Urazy te mogą być spowodowane przez różnego rodzaju noże, sekatory, piły, pilarki łańcuchowe, siekiery i inne ostre narzędzia. Mogą to być również urazy – zadrapania, ukucia – spowodowane kolczastymi, kłującymi roślinami.

Przy wykonywanych pracach operator powinien zachować szczególną ostrożność oraz stosować środki ochrony indywidualnej – rękawice ochronne, ochraniacze przedramienia i ramienia.

4) Zagrożenie porażenia prądem elektrycznym(w przypadku uszkodzenia izolacji przewodów zasilających używane urządzenia elektryczne, przebicie, niewłaściwy stan techniczny urządzeń, np. pilarki elektrycznej).

Instalacje i urządzenia elektryczne używane przez operatora powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby:

• nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym,
• nie stanowiły zagrożenia pożarowego i wybuchowego,
• nie powodowały innych szkodliwych skutków.

Pracownik powinien sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed rozpoczęciem pracy, powiadomić bezpośredniego przełożonego, pracodawcę o zauważonych nieprawidłowościach i uszkodzeniach. Urządzenia i instalacje elektryczne powinny być poddawane systematycznym przeglądom, naprawom. Prace te powinny być wykonywane przez uprawnioną osobę.

5) Uderzenie, pochwycenie pracownika, części ciała, ubrania przez obracające elementy maszyn i urządzeń (końcówki wałków silnika napędowego, paski klinowe, łańcuch piły spalinowej, zerwanie łańcucha piły, odbicie piły łańcuchowej w czasie pracy, elementy robocze maszyn – noże, obracające się wały itp.).

Źródłem zagrożeń mogą być urządzenia mechaniczne używane przez pracownika.Każda maszyna, urządzenie powinny być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania. Gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania się, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.

Elementy sterownicze maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz oznakowane zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach.

Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne.

Używanie maszyny i urządzeń bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny, urządzenia, narzędzi pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Uszkodzone maszyny i urządzenia powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny (urządzenia) bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne.

Pilarka powinna być wyposażona w urządzenia zapewniające bezpieczną obsługę przez pracownika:

• hamulec bezpieczeństwa (hamulec bezwładnościowy piły łańcuchowej),
• chwytak zerwanej piły łańcuchowej,
• osłonę prawej ręki,
• blokadę dźwigni gazu,
• wyłącznik zapłonu (wyłącznik awaryjny),
• układ tłumienia drgań.

Hamulec bezpieczeństwa działa:

1. gdy w czasie pracy pilarką wystąpi odbicie urządzenia (hamulec uruchamia się automatycznie na skutek powstania siły bezwładności wywołanej odbiciem pilarki,
2. przez przesunięcie dźwigni hamulca do przodu (dźwignia ta stanowi również osłonę lewej ręki operatora.

Zadaniem chwytaka zerwanej piły łańcuchowej jest unieruchomienie łańcucha piły łańcuchowej w przypadku:

• jego pęknięcia,
• wypadnięcia łańcucha z prowadnicy.

Osłona prawej ręki chroni dłoń operatora w przypadku zagrożenia związanego z zerwaniem się łańcucha piły lub wypadnięciem łańcucha piły z rowka prowadnicy.

Celem blokady dźwigni gazu jest zabezpieczenie przed przypadkowym przesunięciem dźwigni gazu – dźwignia gazu działa tylko wtedy, gdy blokada jest wciśnięta, po zdjęciu ręki operatora z uchwytu (puszczeniu uchwytu) dźwignia blokady wraca do pozycji wyjściowej (podobnie jak dźwignia gazu) – dźwignia gazu jest wtedy automatyczne blokowana w pozycji biegu jałowego.

Wyłącznik zapłonu to wyłącznik awaryjny urządzenia, powinien znajdować się w łatwo dostępnym miejscu, aby wyłączyć silnik urządzenia w awaryjnej sytuacji.

6) Zatrucie substancjami niebezpiecznymi i szkodliwymi, parami, aerozolami tych substancji. Pracownik pracujący z urządzeniami mechanicznymi napędzanymi silnikami spalinowymi może być narażony na wdychanie spalin, wdychanie oparów paliwa np. w czasie wlewania paliwa do zbiornika urządzenia.

Należy przestrzegać podstawowych wymagań higienicznych – spożywanie posiłków jest dopuszczalne tylko w wyznaczonych w tym celu miejscach. Pracownik przed przystąpieniem do spożywania posiłków powinien umyć ręce i twarz oraz przepłukać wodą usta.

7) Upadek przedmiotów, przygniecenie, uwięzienie np. przez surowce, gałęzie, drzewa, upadek materiałów z platformy roboczej podnośnika, przygniecenie ściętym drzewem.

Spowodowane to może być brakiem wygrodzenia strefy niebezpiecznej, brakiem znaków ostrzegawczych, przebywaniem pracowników w strefie niebezpiecznej, niestosowanie przez pracujących kasków ochronnych głowy.

8) Poparzenie może wystąpić w związku z dotknięciem elementów gorących maszyn i urządzeń (gorącego silnika, rozgrzanej rury wydechowej).

Stosowane maszyny i urządzenia powinny być wyposażone w osłony elementów gorących.

9) Pracownik zatrudniony na stanowisku operatora pilarki łańcuchowej może być również narażony na pożar, wybuch.

Zagrożenie to występuje przede wszystkim w czasie nalewania paliwa do zbiornika piły łańcuchowej i innych urządzeń napędzanych silnikami spalinowymi.

Zabronione jest:

• używanie otwartego ognia, palenie papierosów,
• dolewanie paliwa podczas pracy silnika czy też przed jego ostygnięciem,
• przechowywanie paliwa w pojemnikach bez atestu.

Paliwo należy wlewać na wolnym powietrzu, przy wyłączonym, wychłodzonym silniku.

Nie należy napełniać zbiornika do pełna, po nalaniu paliwa należy zamknąć zbiornik korkiem. Jeżeli podczas nalewania paliwa doszło do przepełnienia zbiornika (przelania), należy dokładnie usunąć rozlaną substancję.

Paliwo do piły należy przewozić i przechowywać jedynie w przystosowanych do tego celu, zamkniętych pojemnikach. Puste naczynia powinny być szczelnie zamknięte.

Przygotowanie paliwa i napełnianie zbiornika piły powinno odbywać się przy użyciu kanistrów zabezpieczających przed rozlaniem się paliwa.

Ważne!

Zabronione jest przygotowywanie paliwa i napełnianie zbiorników urządzeń spalinowych w pobliżu otwartego ognia.

Żeby zapobiec rozlaniu się paliwa i oleju oraz w celu uniknięcia innych uszkodzeń, pilarkę należy zabezpieczyć przed przewróceniem podczas transportowania samochodem. Należy sprawdzić szczelność zbiornika paliwa i smarowania łańcucha. Przed transportem powinno się opróżnić zbiornik.

10) Wypadek drogowy, wypadek w czasie przemieszczania się, przemieszczenie się na drogach publicznych, w czasie ścinki gałęzi, drzew przy czynnych ciągach komunikacyjnych.

Pracownicy powinni zachować szczególną ostrożność, bezwzględnie stosować się do przepisów ruchu drogowego, stosować kamizelki ostrzegawcze z elementami odblaskowymi, oznakować miejsce pracy znakami ostrzegawczymi.

11) Uderzenia o przedmioty (np. w czasie wsiadania do platformy, w czasie pracy na platformie, uderzenie o gałęzie, drzewa, ławki).

W czasie pracy należy zachować szczególną ostrożność, drogi, ciągi komunikacyjne powinny być drożne, niezastawione składowanymi materiałami, narzędziami, na stanowisku pracy operator powinien utrzymywać ład i porządek.

Zagrożenia czynnikami szkodliwymi

Najczęściej występujące zagrożenia czynnikami szkodliwymi na stanowisku pracy to:

1) Niekorzystne warunki mikroklimatyczne, zmienne warunki atmosferyczne podczas wykonywania pracy na zewnątrz, na otwartej przestrzeni,możliwość (w zależności od pory roku)udaru słonecznego, odmrożeń, ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego, przeziębień.

Operator, w zależności od pory roku i warunków atmosferycznych powinien stosować odpowiednią odzież roboczą, czapki, kominiarki, kurtki przeciwdeszczowe, kurtki i spodnie ocieplane, wskazane jest, aby pracownik był również poddany szczepieniom ochronnym (profilaktycznym).

2) Wymuszona, nienaturalna pozycja ciała (przebywanie w długotrwałej pozycji stojącej, wykonywanie czynności powtarzalnych, wymuszona pozycja ciała i nadmierny wysiłek fizyczny, praca w wąskiej przestrzeni kosza podnośnika – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, dotyczących głównie kończyn górnych i kręgosłupa).

Należy zapewnić przerwy w pracy, w miarę możliwości powinna być zapewniona rotacja pracowników.

3) Narażenie na możliwość urazów układu mięśniowo-szkieletowego w związku z wykonywaniem ręcznych prac transportowych – przenoszenie gałęzi, kłód drewna.

4) Hałas, którego źródłem są używane przez operatora piły łańcuchowe.

Operator powinien stosować środki ochrony indywidualnej – ochronniki słuchu (słuchawki, wkładki).

5) Wibracja miejscowa, której źródłem są używane przez operatora piły łańcuchowe. Pracownik bezwzględnie powinien stosować rękawice antywibracyjne, należy zapewnić przerwy w pracy, zwłaszcza w czasie wykonywania pracy przy użyciu ww. urządzeń w okresie zimowym.

Pilarka łańcuchowa powinna być wyposażona w układ tłumienia drgań (amortyzatory). Zadaniem urządzenia jest zmniejszenie poziomu drgań uchwytów pilarki wywołanych przez pracujący spalinowy silnik pilarki. Zmniejszenie drgań (wibracji) urządzenia wpływa na poprawę warunków pracy, zmniejsza się narażenie ramion i dłoni operatora na drgania zwłaszcza podczas długiej pracy, podczas cięcia twardych gatunków drewna (przede wszystkim drzewa liściaste, np. buk, dąb). Zwiększenie drgań może być również spowodowane uszkodzeniem łańcucha piły lub jego stępienia. Zastosowanie amortyzatorów wpływa na komfort pracy, a tym samym obniża ryzyko wypadku.

6) Uczulenia, alergie na substancje chemiczne (środki ochrony roślin).

Należy stosować środki ochrony układu oddechowego, rękawice ochronne, kremy ochronne.

7) Pogryzienie (użądlenie) przez osy, komary i inne owady.

8) Reakcje alergiczne na pyłki roślin. Narażenie na pyły organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego – możliwość uczuleń. Trujące i alergogenne rośliny – możliwość uczulenia, zapalenia skóry, astmy.

9) Zagrożenia biologiczne:

• bakterie, drobnoustroje (w kontakcie z glebą, roślinami, zwierzętami, odchodami),
• pleśń, która może być przyczyną skórnych zmian uczuleniowych,
• mikroorganizmy chorobotwórcze – możliwość zakażeń miejscowych lub ogólnych (w tym tężcem i wąglikiem) w wyniku kontaktu otwartych ran z nawozem, odchodami zwierząt,
• choroby odzwierzęce, zagrożenia bakteriami i pasożytami zwierzęcymi, zakażenia, kontakt z odchodami zwierząt,odchody gryzoni, kotów, psów– brak higieny, wykonywanie pracy z uszkodzonym naskórkiem rąk,możliwość wystąpienia chorób odzwierzęcych przenoszonych drogą pokarmową,
• grzyby obecne w ziemi lub na liściach roślin – możliwość wystąpienia chorób uczuleniowych,
• leptospiry – możliwość leptospirozy w wyniku kontaktu z uszkodzoną skórą, spożywanie pokarmów brudnymi rękami, palenie tytoniu, brak higieny.

Należy także zwrócić uwagę na narażenie na stres pracownika zatrudnionego na stanowisku operatora,nie zawsze jeszcze doceniany i zauważany czynnik szkodliwy. W pracy operatora może występować wiele czynników sprzyjających powstawaniu stresu u pracowników, takich jak:

• pośpiech związany z wykonaniem nałożonych zadań,
• odpowiedzialność,

• hałas,
• zbyt wysoka lub niska temperatura,
• brak ładu i porządku,
• zła organizacja pracy,
• ciągła praca w wymuszonej pozycji ciała.

Prace szczególnie niebezpieczne

Za prace szczególnie niebezpieczne, poza pracami, o których mowa w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, uznawane są prace przy usuwaniu drzew trudnych, w szczególności:

1. złamanych drzew lub ich części (złomów),
2. drzew wywróconych z odsłoniętym systemem korzeniowym (wywrotów),
3. drzew z pękniętym pniem,
4. drzew ze stwierdzoną zgnilizną wewnętrzną,
5. drzew zlokalizowanych w sąsiedztwie budynków, budowli, linii teleenergetycznych i szlaków komunikacyjnych,
6. drzew wyjątkowo grubych,
7. drzew silnie pochylonych przeciwnie do założonego kierunku ich obalenia,
8. drzew zawieszonych trudnych do ściągnięcia (§ 7bhp w gospodarce leśnej).

Prace te mogą również wchodzić w zakres obowiązków operatora pilarki łańcuchowej. Przed rozpoczęciem prac szczególnie niebezpiecznych należy:

• ustalić szczegółowe warunki bhp prowadzenia robót, z podziałem obowiązków w tym zakresie,
• wydzielić i wyraźnie oznakować teren prowadzenia robót,
• w miejscach niebezpiecznych umieścić znaki informujące o rodzaju zagrożenia oraz w uzasadnionych przypadkach zastosować dodatkowe środki zabezpieczające przed skutkami zagrożeń (np. w razie potrzeby zapewnienie stałego nadzoru).

Szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych

Przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych należy określić szczegółowe wymagania bhp, czyli zapewnić przede wszystkim:

• bezpośredni nadzór nad tymi pracami;
• odpowiednie środki zabezpieczające;
• instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:
  • imienny podział pracy,
  • kolejność wykonywania zadań,
  • wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach.

Strefy niebezpieczne

Przy niektórych pracach będą występowały również strefy niebezpieczne. To przestrzeń wokół urządzenia lub stanowiska pracy, w której wszyscy przebywający narażeni są na ryzyko urazu, utraty zdrowia lub życia.

Strefy niebezpieczne powinny być znane wszystkim pracownikom. Niedopuszczalne jest rozpoczynanie i prowadzenie prac bez upewnienia się, że w strefie niebezpiecznej nie znajdują się osoby postronne lub zwierzęta (§ 10rozporządzenia ministra środowiska z 24 sierpnia 2006 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej; Dz.U. nr 161, poz. 1141; dalej: bhp w gospodarce leśnej).

Jeżeli na danym obszarze prowadzone są prace mogące stanowić zagrożenie dla osób postronnych, obszar ten oznacza się znakiem zakazu wstępu ze wskazaniem przyczyny zakazu.

W przypadku prac z zastosowaniem ręcznych narzędzi tnących, w szczególności siekiery, tasaka, strefa niebezpieczna obejmuje przestrzeń w promieniu 5 m od pracownika pracującego jednym z tych narzędzi. W przypadku prac z zastosowaniem ręcznych narzędzi tnących z elementem tnącym na wysięgniku do wycinania bądź wykaszania drzewek, krzewów, chwastów i traw, strefa niebezpieczna obejmuje przestrzeń w promieniu 10 m od urządzenia (§ 18, 19bhp w gospodarce leśnej).

Usuwanie żywych lub martwych gałęzi oraz sęków ze stojącego drzewa narzędziami ręcznymi z ziemi może być wykonywane do wysokości 2 m. Jeżeli te gałęzie lub sęki znajdują się powyżej 2 m, należy stosować podnośniki, drabiny lub pomosty.

Niedopuszczalne jest prowadzenie prac podczas obfitych opadów atmosferycznych, przy silnym wietrze, podczas burz, przy temperaturze powietrza poniżej minus 20°C, a w przypadku prac na drzewach stojących minus 5°C oraz w warunkach ograniczonej widoczności (§ 12bhp w gospodarce leśnej).

Do prac na drzewach stojących dopuszcza się wyłącznie pracowników, którzy ukończyli z wynikiem pozytywnym szkolenie, które powinno obejmować część teoretyczną i praktyczną.

Część teoretyczna szkolenia obejmuje zagadnienia z zakresu:

1. sposobów bezpiecznej pracy na drzewach stojących,
2. budowy, zastosowania i obsługi osprzętu pomocniczego,
3. zasad ratownictwa wysokościowego.

Ważne!

Część praktyczna szkolenia jest prowadzona w warunkach terenowych i obejmuje techniki wchodzenia, pracy i schodzenia z drzew stojących.

Organizacja stanowiska pracy w pobliżu urządzeń i instalacji elektrycznych

Zabrania się ścinki i obalania drzew znajdujących się w zasięgu linii i urządzeń energetycznych, telekomunikacyjnych, szlaków komunikacyjnych i budynków bez porozumienia z właścicielem lub dysponentem tych linii lub urządzeń. Prace te muszą być wykonywane pod bezpośrednim nadzorem osób upoważnionych przez właściciela lub dysponenta tych obiektów.

Zabrania się dotykania i podchodzenia do drzew zawieszonych na linii lub urządzeniu energetycznym, będącym lub mogącym być pod napięciem.

Ściąganie drzew zawieszonych na wyżej wymienionych obiektach może się odbywać tylko w porozumieniu z właścicielem lub dysponentem tych obiektów, pod bezpośrednim nadzorem upoważnionych przez właściciela lub dysponenta osób.

Drzewa rosnące w pobliżu linii energetycznych i telekomunikacyjnych powinny być ścinane dwuosobowo, z zastosowaniem ściągacza linowego lub ciągnika wyposażonego we wciągarkę i bloczek kierunkowy. Drzewa pochylone w kierunku szlaków komunikacyjnych lub budynków należy ścinać dwuosobowo z zastosowaniem bloczka kierunkowego i ściągacza linowego lub ciągnika wyposażonego we wciągarkę.

Pracownicy zatrudnieni na stanowisku operatora powinni wiedzieć, że ich stanowisko pracy nie może się znajdować w strefie niebezpiecznej, tj. bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów, mniejszej niż:

• 3 m – dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV;
• 5 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, lecz nie przekraczającym 15 kV;
• 10 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, lecz nie przekraczającym 30 kV;
• 15 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, lecz nie przekraczającym 110 kV;
• 30 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV. 

Prace przy pozyskiwaniu drewna

Do pracy z użyciem pilarki można dopuścić wyłącznie pracowników, którzy ukończyli z wynikiem pozytywny szkolenie (§ 21bhp w gospodarce leśnej).Szkolenie to obejmuje część teoretyczną i praktyczną.

Część teoretyczna szkolenia obejmuje zagadnienia z zakresu:

1. użytkowania i obsługi pilarki,
2. technik ścinki i obalania drzew,
3. technik okrzesywania i przerzynki drewna,
4. bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji pilarki.

Część praktyczna szkolenia jest prowadzona w warunkach terenowych i obejmuje eksploatację pilarki, techniki ścinki, obalania drzew, okrzesywania i przerzynki drewna.

Na obszarze, na którym wykonywane są prace związane ze ścinką, zrywką i załadunkiem drewna, powinni przebywać co najmniej dwaj pracownicy pozostający ze sobą przez cały czas w kontakcie wzrokowym lub głosowym (§ 24bhp w gospodarce leśnej).

Strefa niebezpieczna przy ścince drzew obejmuje przestrzeń wokół miejsca dokonywanej ścinki w promieniu dwóch wysokości ścinanego drzewa. W strefie niebezpiecznej może znajdować się tylko operator pilarki oraz pomocnik, a w uzasadnionych przypadkach także koordynator, prowadzący szkolenie, wykonujący nadzór lub przeprowadzający kontrolę. W strefie niebezpiecznej w tym samym czasie nie mogą być wykonywane inne prace (§ 25bhp w gospodarce leśnej).

Rozpoczęta ścinka powinna być zakończona obaleniem drzewa, a w przypadku jego zawieszenia – ściągnięciem przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac w strefie niebezpiecznej. Jeżeli ściągnięcie drzewa zawieszonego okazało się niemożliwe przy użyciu dozwolonych sposobów i środków, którymi dysponuje operator pilarki, powinien on przerwać pracę i zawiadomić o tym osobę kierującą lub koordynatora, który powinien zapewnić możliwość bezpiecznego ściągnięcia zawieszonego drzewa.

Zabrania się podejmowania pracy przy ścince i wyróbce drewna z zastosowaniem pilarek bez kompletnej ochrony:

• głowy (hełm ochronny),
• twarzy i oczu (przyłbice, gogle),
• słuchu (wkładki/nauszniki przeciwhałasowe),
• rąk (rękawice ochronne),
• nóg (spodnie/nogawice z wkładką przeciwprzecięciową, trzewiki z ochroną przed przecięciem i osłoną palców) oraz
• bez odzieży z elementami w kolorze ostrzegawczym.

Osoby uprawnione, obecne na powierzchni roboczej, na której są realizowane prace przy pozyskaniu drewna, są zobowiązane do używania kamizelki ostrzegawczej i hełmu ochronnego (§ 29 instrukcji bhp gospodarki leśnej).

Przygotowanie stanowiska roboczego

Przeszkadzające przy ścince gałęzie należy odciąć do wysokości wzrostu pilarza. Podkrzesywanie z zastosowaniem pilarki można wykonać do wysokości barków pilarza w taki sposób, aby pień drzewa oddzielał operatora od urządzenia tnącego pilarki. Gałęzie wyżej usytuowane należy odcinać siekierą lub piłą ręczną do podkrzesywania. Odcięte gałęzie należy usunąć z bezpośredniego otoczenia drzewa przeznaczonego do ścinki i ze ścieżek oddalania. Gałęzie nadłamane i luźno zawieszone na drzewach przeznaczonych do ścinki oraz na drzewach sąsiednich należy w miarę możliwości usunąć przed rozpoczęciem ścinki.

Podrost i podszyt przeszkadzający w ścince drzewa musi być usunięty. Czynność tę należy wykonać również na ścieżkach oddalania. Podrost i podszyt powinno się wycinać przy samej ziemi. Wycięte drzewka i krzewy należy odrzucać na taką odległość, aby nie przeszkadzały pracującym.

Ścinanie drzew

Przy ścince jednoosobowej pilarz przygotowuje ścieżkę oddalania po stronie, po której przewiduje zakończenie rzazu ścinającego. Przy ścince dwuosobowej muszą być wyznaczone dwie ścieżki oddalania – dla pilarza i pomocnika.

Ścinkę i obalanie drzew można prowadzić jedno- lub dwuosobowo. W przypadku ścinki dwuosobowej przebiegiem pracy kieruje drwal-operator pilarki. Przed rozpoczęciem ścinki drwal musi upewnić się, czy w strefie niebezpiecznej nie znajdują się osoby postronne lub zwierzęta. Osoby uprawnione muszą znajdować się przy pniu ścinanego drzewa – w strefie ścieżek oddalania.

Obalanie drzewa musi być poprzedzone lustracją przedpola oraz okrzykiem ostrzegawczym „UWAGA!”.

Rozwieranie się płaszczyzn rzazu ścinającego, sygnalizujące rozpoczęcie upadku drzewa, jest nakazem odejścia od drzewa ścieżką oddalania na odległość;

1. nie mniejszą niż 5 m,
2. przy obalaniu w górę stoku poza obręb korony, lecz nie mniejszą niż 5 m.

Do pniaka można wrócić dopiero po upewnieniu się, że nie zagraża żadne niebezpieczeństwo (np. zawieszona gałąź itp.).

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do utrzymania założonego kierunku obalania, mogących skutkować zagrożeniem bezpieczeństwa znajdującym się na powierzchni pracownikom, należy stosować pomocniczo urządzenia linowe.

Okrzesywanie drzew

Ręczne okrzesywanie drzewa może odbywać się dopiero po uprzednim jego obaleniu. Dopuszcza się okrzesywanie złomów i wywrotów nieleżących na ziemi, jeżeli spowoduje to zmniejszenie naprężeń. Jedno drzewo powinien okrzesywać tylko jeden pracownik.

Przy wyborze optymalnej techniki okrzesywania drzew operator powinien uwzględnić:

• rodzaj drzewa (iglaste/liściaste), jego masę;
• rozmieszczenie gałęzi, ich dostępność i grubość;
• występujące w drewnie naprężenia ściskające i rozciągające;
• położenie drzewa w stosunku do podłoża (uniesienie nad ziemią);
• warunki terenowe i sytuacyjne.

Przed przystąpieniem do okrzesywania operator powinien:

• sprawdzić położenie drzewa w celu zlokalizowania zagrożeń (jeśli drzewo grozi obsunięciem się lub stoczeniem, przed rozpoczęciem okrzesywania należy je zabezpieczyć);
• sprawdzić, czy i na jakich gałęziach opiera się obalone drzewo (szczególnie ważne w przypadku gatunków liściastych);
• przestrzegać zasady zbliżania się do odcinanej gałęzi od strony rozwartego kąta jej osadzenia (z wyjątkiem konieczności okrzesywania od wierzchołka).

Podczas okrzesywania zabrania się:

• odłamywania gałęzi i sęków;
• stawania na drzewie, opierania stopy o drzewo, stawania okrakiem nad drzewem;
• odcinania gałęzi i sęków końcówką prowadnicy;
• odcinania gałęzi niewidocznych i niedostępnych (np. ukrytych w śniegu);
• chodzenia w trakcie wykonywania cięcia;
• trzymania uruchomionej pilarki tylko za uchwyt sterujący;
• odcinania gałęzi od strony włókien ściskanych mogących spowodować zakleszczenie prowadnicy;
• wyszarpywania zakleszczonej prowadnicy z rzazu;
• odcinania gałęzi naprężonych przed usunięciem naprężenia;
• pracy urządzeniem tnącym pilarki powyżej barków pilarza;
• skracania gałęzi naprężonej stojąc po wypukłej stronie jej wygięcia;
• obracania drzewa przy użyciu siekiery;
• na stoku, stawania poniżej okrzesywanego drzewa.

Tabela 3. Zasady pracy podczas okrzesywania drzew pilarką

Lp.	W czasie pracy:
1.	W miarę możliwości stosować pilarki lekkie
2.	Stosować zasadę opierania pilarki o strzałę lub na udzie
3.	Utrzymywać wyprostowany kręgosłup, unikać wymuszonej pozycji ciała
4.	Zachować bezpieczną postawę – stać pewnie na rozstawionych nogach, pilarkę trzymać blisko ciała
5.	Zachować szczególną ostrożność i bezpieczną odległość urządzenia tnącego od nóg, szczególnie ważne w przypadku wykonywania cięcia z góry, po stronie operatora
6.	Zachować szczególną ostrożność, by końcówką prowadnicy nie uderzyć w ukryte kłody, gałęzie lub inne przeszkody, które mogą spowodować odbicie
7.	W czasie przechodzenia włączyć hamulec bezpieczeństwa lub trzymać pilarkę urządzeniem tnącym po przeciwnej stronie pnia
8.	Przed odcięciem gałęzi usunąć naprężenia: przez skrócenie gałęzi, wykonanie kilku płytkich nacięć w miejscu naprężenia lub przez obrócenie drzewa
9.	Przy odcinaniu gałęzi i sęków z drzew grubszych (powyżej 50 cm średnicy w miejscu odcinania) robotnik powinien ustawić się po tej samej stronie strzały, po której znajduje się odcinana gałąź
10.	W przypadku gałęzi o znacznej grubości (szczególnie gatunków liściastych) pierwsze cięcie powinno być prostopadłe, z zastosowaniem dwóch rzazów (podcinający i ścinający), z uwzględnieniem występującego naprężenia ściskającego i rozciągającego

Transport wewnętrzny, magazynowanie, składowanie

Do zakresu obowiązków operatora mogą należeć również czynności związane z wykonywaniem prac transportowych (np. transport worków z odpadami, transport drewna).

Pracodawca powinien zapewnić zastosowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych, zwłaszcza w zakresie wyposażenia technicznego, w celu wyeliminowania potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów. Jeśli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania ciężarów, należy podjąć odpowiednie przedsięwzięcia, w tym wyposażyć pracowników w niezbędne środki w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności.

Ręczne przemieszczanie ciężarów

Ręczne przemieszczanie i przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy jest niedopuszczalne. Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca ma obowiązek:

• przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w szczególności w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych,
• zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, w szczególności: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona,
• informować pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego, oraz o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa.

Zasady organizacji ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy i dopuszczalne masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez pracowników określa szczegółowo rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (Dz.U. nr 26, poz. 313 ze zm.).

Transport drewna

Strefa niebezpieczna dla pojazdów przeznaczonych do zrywki i wywozu drewna, wyposażonych w urządzenia linowe, obejmuje:

1. w przypadku załadunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu powiększony o 10 m, obrys stosu drewna długiego, zwanego dalej „mygłą”, powiększony o 1 m oraz przestrzeń pomiędzy mygłą a pojazdem, jednak nie mniej niż 10 m od napiętych lin;
2. w przypadku rozładunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu z drewnem powiększony o 10 m od strony wyładowczej i o 5 m od strony przeciwnej pojazdu, jednak nie mniej niż 10 m od napiętych lin.

Strefa niebezpieczna przy załadunku i rozładunku pojazdów przeznaczonych do zrywki i wywozu drewna wyposażonych w żurawie obejmuje przestrzeń objętą obrysem pojazdu i mygły wraz z przestrzenią między pojazdem a mygłą oraz przestrzenią sięgającą dookoła poza maksymalny wysięg żurawia i długość przemieszczanego drewna (§ 28, 29bhp w gospodarce leśnej).W taką strefę niebezpieczną można wejść tylko w uzasadnionych przypadkach wyłącznie za zgodą operatora pojazdu przeznaczonego do zrywki i wywozu drewna.

Zabronione jest składowanie drewna:

1. bezpośrednio przy drogach publicznych;
2. w miejscach uniemożliwiających bezpieczny załadunek drewna, w szczególności pod liniami energetycznymi.

Podczas zrywki i wywozu drewna niedopuszczalne jest:

1. dotykanie lin, łańcuchów i drewna będących w ruchu,
2. przebywanie na transportowanym ładunku,
3. przechodzenie przez liny i drewno w czasie ich ruchu,
4. przebywanie w zasięgu zrywanego drewna,
5. odpinanie ładunku przed zatrzymaniem się pojazdu i zupełnym zwolnieniem lin,
6. przebywanie w zasięgu lin lub żurawia,
7. łączenie lin za pomocą węzłów,
8. przerzynka drewna znajdującego się na pojeździe lub nieodczepionego od środka zrywkowego.

Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników

Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków (§ 44 załącznika nr 3 dorozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

W pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników powinna być zapewniona temperatura co najmniej 16°C (289 K), a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m² powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m². W razie gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie takiego pomieszczenia, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej.

Odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej

Pracownicy powinni być wyposażeni w odzież roboczą odpowiednią do warunków wykonywanej pracy – m.in. ciepłą odzież dla pracujących na otwartej przestrzeni w okresie zimowym, nakrycia głowy. Obuwie robocze powinno być odporne na działanie wody, substancji chemicznych. Podeszwy obuwia ochronnego powinny być wykonane z materiału antypoślizgowego.

Oprócz odzieży i obuwia roboczego pracownik powinien być wyposażony w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające go przed wypadkami przy pracy:

• hełm ochronny,
• ochrony twarzy i oczu (przyłbice, gogle),
• ochrony słuchu (wkładki/nauszniki przeciwhałasowe),
• ochrony rąk (rękawice ochronne),
• ochrony nóg (spodnie/nogawice z wkładką przeciwprzecięciową),
• trzewiki z ochroną przed przecięciem i osłoną palców.

Egzamin kończący

Instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiadomości zdobytych w czasie szkolenia. Egzamin jest sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z zasadami i przepisami bhp. Sprawdzian ten, zakończony pozytywnym wynikiem, stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na stanowisku operatora pilarki.

Wypadki przy pracy

Przeprowadzając instruktaż stanowiskowy, należy również poinformować pracownika, jak ma postępować w sytuacji wypadku przy pracy:

• należy pouczyć szkolonego, że jeżeli sytuacja na to pozwala, musi on jak najszybciej zawiadomić przełożonegoo zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego,
• pracownik powinien również wiedzieć, że należy ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie,
• pracownik powinien udzielić pomocy poszkodowanemu i szybko wezwać na miejsce wypadku wykwalifikowane służby ratownicze.

Najczęstszymi wydarzeniami powodującymi wypadki przy pracy są:

• skaleczenie ostrymi narzędziami,
• pochwycenie przez obracające się elementy maszyn i urządzeń,
• upadek, potknięcie, poślizgnięcie pracownika na płaszczyźnie,
• upadek z wysokości.

Głównymi przyczynami wypadków są najczęściej:

• nieprawidłowe zachowanie się pracownika,
• zły stan techniczny maszyn i urządzeń,
• brak osłon i innych urządzeń zabezpieczających,
• brak ładu i porządku na przejściach, drogach i stanowiskach pracy,
• brak nadzoru.

• instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej (załącznik do zarządzenia nr 36 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 20 kwietnia 2012 r., Biul. Inf. LP z 10.06.2012 r.),
• rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. poz. 1327),
• rozporządzenie ministra gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 ze zm.),
• rozporządzenie ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401),
•   rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (Dz.U. nr 26, poz. 313 ze zm.),
• rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),
• rozporządzenie ministra środowiska z 24 sierpnia 2006 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej (Dz.U. nr 161, poz. 1141),
• ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2025 r. poz. 277 ze zm.).